Nelson Mandela öldü. Güney Afrika’yý yüz karasý bir ‘ýrkçý rejim’ olmaktan çýkaran sürecin mimarlarýndandý. ‘Irkçý rejim’ sonrasý dönemin ilk cumhurbaþkaný olarak zengin beyaz azýnlýk ile fakir siyah çoðunluk arasýnda yapýþtýrýcýlýk görevini hakkýyla yerine getirmiþti.
Arkasýndan yazýlanlarý okudukça ne kadar yüzeysel olunabildiðine þaþýrmadan edemiyorum. Güney Afrika Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasýnda olmadýk benzerlikler kuruluyor; tabii kiþiler arasýnda da... Her benzerlik yanýltýcýdýr, ama buradaki bence tehlikeli de...
Dünya kupasý maçlarý Güney Afrika’da oynanýrken (2010), kupaya katýlmaya hak kazanmýþ ülkelerin göz okþayýcý maçlarýný izlediðimde, “Keþke biz de orada olabilseydik” diye iç geçirmiþtim. Maçlarýn kalitesine yeni kaliteler katacaðýmýz beklentisiyle deðil; maçlar vesilesiyle oraya gidecek meslektaþlar içerisinde, “Bunlar terörü geride býrakýp demokratik çizgide buluþma iþini nasýl baþardýlar?” merakýyla etrafý yoklayacak birileri çýkabilir diye...
Çýkmayýnca oturup kendim yazmýþtým.
‘Endgame’ (‘Sonuç getiren oyun’) bizde nedense gösterime girmemiþ göz açýcý bir film. DVD’sini buldurup ‘süreç’ ile ilgilenen siyasilere vermiþtim. William Hurt’ün baþrolünde oynadýðý Pete Travis’in filminde, Mandela’yý cezaevinden devlet baþkanlýðýna taþýyan sürecin nasýl yaþandýðý anlatýlýyor. Bir belgesel deðil bu film, ama belgeselden daha öðretici...
‘Apartheid’ BM kararlarýyla da ‘ýrkçý’ ve ayýplanan bir rejim. O yüzden Güney Afrika acýtýcý ambargolara muhatap... Azýnlýk beyazlar ülkede yönetimi ellerinde tutuyorlar ve doðal kaynaklar sayesinde akýl almaz zenginler; ama zenginliklerinin keyfini yaþayamýyorlar...
“Güney Afrikalýyým” demeye utanýyor oralý beyazlar...
Devlet baþkaný P. W. Botha, silâhlý ayaklanmayý bitirip ülkeye yeni zenginlikler getirerek istikrarý saðlamanýn ve utançtan kurtulmanýn yollarýný arýyor... Bunu yapacak, ama ülkeyi asýrlardýr sömüren maden sahiplerinden korkuyor...
Þaþýrtýcý geliþme o noktada yaþanýyor: Ülkenin doðal zenginliðini en fazla sömürenlerden ‘Consolidated Gold’ adlý Ýngiliz þirketi, Botha’nýn niyetinden habersiz, ‘istikrarlý bir ülkede çýkarlarýnýn daha iyi korunacaðý’ düþüncesiyle rejim deðiþikliði arayýþý içine giriyor... Çatýþan taraflarý þirketin bir danýþmaný ülke dýþýnda bir yerde karþý karþýya getiriyor... Gizlice...
Cumhurbaþkaný seçimde deðiþmiþtir, ama yeni gelen F. W. de Klerk selefinden daha cesur çýkýyor; ‘gizli’ görüþmelere kardeþini gönderecek kadar hem de...
Filmde, taraflarýn ilk karþýlaþmalarýnda yaþanan soðukluðu kendiniz oradaymýþsýnýz gibi hissettiriyor yönetmen...
Görüþmeler derinleþtikçe birbirlerine ýsýnýr ve yaptýklarý iþin silâhlý mücadeleden daha zor, ama daha verimli olduðunu fark ederler...
Mandela o görüþmelerin sonunda ‘apartheid’ rejiminin yýkýlmasýyla oluþan yeni ortamda ilk siyah cumhurbaþkaný olarak seçilir...
Sonrasýný ve kaynaþmayý saðlama yönetimi olarak sporun (rugby) nasýl kullanýldýðýný merak edenler için Matt Damon ile Morgan Freeman’ýn oynadýðý, bizde de gösterilmiþ, ‘Invictus’ (‘Yenilmez’) filmini tavsiye ederim.
Vefatý sonrasý dünya basýnýnda okuduðum yazýlar içerisinde en açýklayýcýlardan biri, Mandela’nýn özgürlük savaþý baþlattýðý günlerden yol arkadaþý birinin oðlu tarafýndan kaleme alýnmýþtý. Bizde her þeye yüzeysel bakan birileri, ‘Mandela’ denilince, her bakýmdan mükemmel biri, her þeyiyle halký tarafýndan benimsenmiþ bir ‘kahraman’ aklýmýza getirmemizi istiyor ya, onlarý uyarýyor...
“Aristokrat biriydi” diyor Mandela için... Onun bu tavrý mücadelesine de, uzun cezaevi yýllarýna da, taraf olduðu görüþmelere de damgasýný vurmuþ... Varýlan anlaþmayý kendi kitlesine kabul ettirmesi hiç de kolay olmamýþ... “Uluslararasý câmianýn bildiðinin aksine” diyor, “Güney Afrikalý siyahi gençler arasýnda Mandela’nýn özgürlük mücadelesini beyazlara sattýðýna inananlar az deðildi...”
Hiç þaþýrmadým. Ýngiltere ile sonuçta silâhlarýn býrakýldýðý görüþmeler yürürken ve sonrasýnda, IRA saflarýnda yer alanlar içerisinde de, kendi adamlarý için, “Bunlar bizi satýyor” diyenler çýkmýþtý. Mücadeleler bazen en yakýnlarýnýza raðmen kazanýlýyor...
Önemli bir adamdý Nelson Mandela.
