Dershanelerin yoðun olarak tartýþýldýðý bugünlerde, dershaneler hakkýnda yazý yazmak yerine yurtdýþý eðitim burslarýyla ilgili býraktýðým yerden devam edeceðim. Dershane tartýþmasý nasýl olsa uzunca bir süre daha gündemimizde olacak.
Osmanlý’nýn son dönemlerinden itibaren farklý periyot ve yoðunlukla bugüne kadar devam eden bir uygulama, yurtdýþýna devlet eliyle öðrenci göndermek. Amaç, diðer ülkelerdeki bilimsel geliþmeleri ve teknolojiyi öðrenmek ve Türkiye’ye getirmek.
Deðiþime direnen 1416
Mevcut burs programlarý içerisinde en eski ve köklü olaný, 1416 sayýlý ve halen yürürlükte olan Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkýnda Kanun çerçevesinde MEB tarafýndan yürütülüyor. Kanunun ilk yayýmlanma tarihi, 1929. Kanun çerçevesinde binlerce kiþi þimdiye kadar yurtdýþýnda eðitim alma imkanýna kavuþmuþ. Birçok ünlü akademisyenin özgeçmiþinde 1416 sayýlý kanunun zikredildiðini görebilirsiniz.
Ancak, deðiþikliklerle bugüne kadar gelen kanun ve ilgili yönetmeliklerin, çaðýn ihtiyaçlarýna ne kadar cevap verdiði oldukça tartýþmalý. Çok eski tarihlere gitmeye gerek yok. 2000’li yýllarýn baþýnda bile, zorunlu hizmet ve kefalet senedi gibi aðýr yükümlülüklere raðmen burs bizler için cazip geldi ve faydalandýk.
1416’nýn sorunlarý
Türkiye geçen on yýlda alabildiðine geliþti ve yetenekli gençlere sunduðu olanaklar çeþitlendi. Ancak 1416 sayýlý kanun kapsamýndaki burs programý, çaðýn ruhuna adapte olamadý maalesef. Þu ana kadar yapýlan deðiþiklikler ise hiçbir paradigmatik deðiþim içermiyor.
Temel sorunlardan sadece bazýlarý þöyle:
1. Zorunlu hizmet, burs süresinin iki katý. Süre çok uzun. Geçmiþte yurtdýþý imkanlarýnýn oldukça kýsýtlý olduðu Türkiye için anlaþýlabilecek bu koþul, Yeni Türkiye’de deðiþmeli. Zira birçok kamu kurumu bile uzmanlarýný yurtdýþýna daha iyi koþullarda gönderiyor. Dolayýsýyla yetenekli bir genci bu koþulla akademiye çekmek zor.
2. Burs; öðrencinin eðitim aldýðý yer, evli ve çocuklu olup olmadýðý gibi hususlara göre esneklik göstermiyor. Ev kiralarýnýn 400 dolar olduðu bir yer için de 1000 dolar olduðu yer için de öðrenciye ayný burs veriliyor. Aile fertlerinin saðlýk giderleri de burs kapsamýnda karþýlanmýyor.
3. Burs alanlar, öðrenci statüsünde ve þayet öncesinde devlet memuru iseler istifa etmeleri gerekiyor. Oysa temelde ayný iþi yapan YÖK bursiyeri araþtýrma görevlileri, hem maaþlarýnýn bir kýsmýný almaya devam ediyorlar hem de hizmet yýllarý sayýlýyor. Tutarsýz bu uygulama sonucunda 30-35 yaþlarýnda Türkiye’ye dönen MEB burslularý, kýdemsiz memur oluyor!
Özetle, burs programý kapsamýnda ciddi sorunlar var. Sorunlar defalarca yetkililere iletildi. MEB, YÖK ve TÜBÝTAK’ýn 1416 sayýlý kanunun yeniden gözden geçirilmesi için en üst düzeyde bir çalýþma yaptýklarýný biliyoruz. Hatta geçen Temmuz ayýnda hazýrlanan bir torba kanun paketine eklenen bir maddeyle bursun, MEB’den YÖK’e aktarýlacaðý basýna yansýmýþtý. Söz konusu madde, daha sonra torba paketten çýkarýldý.
Bürokratik sorunlar
Buraya kadar kanundan kaynaklý yapýsal sorunlardan bahsettim. Bu sorunlara MEB bürokrasisi ve yurtdýþý eðitim ataþeliklerinin yetersizliði eklenince, bursiyerler artýk gündelik hayatlarýný bile zor idame ettiriyorlar. Burslarýný geç alýyorlar. Yazýþmalarda muhatap bulamýyorlar. Birçok eðitim ataþeliði kadrosu halen boþ. Bu boþ kadrolara, bir konsolos veya müsteþar gibi Dýþiþleri Bakanlýðýna baðlý Büyükelçilik personeli vekalet ediyor. Onlara da yük!
Bütün bu idari sorunlarýn çözümü belli: Personel takviyesi ya da iþ ve iþlemleri yeniden tanýmlamak ve böylece bürokrasiyi azaltmak. MEB, þu ana kadar her ikisini de yapmadý. 8 Kasým 2013’de yayýmlanan yeni yönetmelik de yapýsal ve idari sorunlarý çözmekten ziyade; zaten iyi iþleyen öðrenci seçim yöntemini deðiþtiriyor ve mülakat getiriyor.
Bir yanda, büyüyen ve her yönüyle güçlenen Türkiye. Öbür yanda, bir burs programýný dahi doðru ve düzgün yürütemeyen MEB bürokrasisi. Bu çeliþkiyi çözmemiz lazým.
