Ýyi ve kaliteli meyveye ulaþmak isteyenler artýk semt pazarýna deðil, bilgisayar baþýna geçiyor? Artýk market alýþveriþi, birinci el çiftiden yapýlmaya baþlandý. Ýnternet üzerinden hizmet veren, çiftçi ve tüketici iliþkisine iyi bir örnek: Turuncubað! Burasý Finike’de bir meyve bahçesi. Baþta Finike portakalý olmak üzere, limon, kumkuat, þadok, greyfurt, kanportakalý gibi narenciye, nar ve avokado meyvelerini yetiþtiriyorlar.
Elma yeme, armut yeme, onu yeme, bunu yeme! Bu iþ “yeme” demekle olmuyor. Genlerimize iþlemiþ ekmekten, börekten, meyveden vazgeçemiyoruz. Öyleyse ne yapmalýyýz? En iyi malzemeyi bulmalýyýz. Misal, ben portakal yemem. Çünkü midemi alt üst ediyor, daha doðrusu öyle sanýyordum. Kýsa bir süre önce her portakalýn bunu yapmadýðýný fark ettim. Asit dengesi doðru, lezzeti ekþi olmayan, ilaçsýz portakallarda bu sorunu yaþamadýðýmý gördüm. Maalesef iyi meyvelere ulaþmak da eskisi gibi kolay deðil. Tüketici olarak nitelikli gýda konusunda hepimiz sýký bir mücadele içindeyiz.
Özellikle meyve söz konusu olduðunda sýkýntý büyük. Ayaðýmýza kadar binlerce kilometre tepip gelenleri “zaman aþýmýna” uðrayan sebze ve meyveler ne kadar saðlýklý? Meyvelerin içeriðinin çoðu su. Ne kadar çok yol yapar, ne kadar çok soðuk hava deposunda beklerse o kadar su kaybediyor. Ayrýca daha fazla para kazanmak için farklý yöntemlerle kabuklarýný zýrh haline getiriyorlar. Böylelikle çabuk bozulmayan, yola dayanan, raf ömrü uzun lezzetsiz, vitaminsiz meyveler, pazar ve market raflarýna yerleþiyor.
Artýk bir çoðumuz tarým ürünlerini ilk elden almanýn önemini kavramýþ durumda. Tuncel ailesinin kurduðu Turuncubað, bu hizmeti veren onlarca bahçeden sadece biri. Bu tip bahçelerin meyveleri iyi tarým sertifikalarý ile yetiþmekte ve daha vitaminli, daha lezzetli olmakta. Ancak bu giriþimlerin pek çoðu lojistik sebeplerden, baþarýsýz iþ modellemelerinden ya da tecrübesizlikten kaynaklý devamlýlýðý saðlayamýyor.
Bugün Finike ve Turunçova bölgesinde hem çevresel sürdürülebilirlik, hem bilinçli su tüketimi, hem de organik yetiþtiricilik gibi ‘iyi tarým’ pratiklerini uygulayan; birebir satýþ modeli ile tüketicilerin taze ve güvenilir gýdaya eriþimini arttýran iþ modelleri aðzýmýzýn tadýný yerine getirecek gibi.
Turuncubað hikayesi bundan altmýþ sene öncesine dayanýyor. Tuncel ailesinin dedesi Ali Tuncel, hayatý boyunca hem yöreden, hem de yurtdýþýndan narenciye fidanlarý toplamýþ. Ali dedenin hangi fideyi aþýladýðýný unutmasý ile bahçede eþi benzeri olmayan narenciye aðaçlarý yetiþmeye baþlamýþ.
- Ne demek aþýlanan fidenin bir kez daha aþýlanmasý?
Siz bir turunç aðacýna yafa portakalý aþýlarsanýz, aþýladýðýnýz daldan yafa portakalý üretebilirsiniz. Dedem, bahçede hangi aðaca hangi meyveleri aþýladýðýný unutup bahçedeki bütün aðaçlarý birden fazla sayýda aþýlýyor. Böyle olunca da Turuncubað’da bir aðaçta hem portakal hem limonu ayný anda görebiliyoruz.
- Neden bu iþi yapýyorsunuz?
Ben Turuncubað’ýn olduðu bahçedeki evimizde doðdum, büyüdüm. Dedemden bize de narenciye tutkusunu aþýlandý tabiri caizse. Büyüyünce de bu özel bahçeyle baðlarýmý koparmak istemedim ve çaðýn ihtiyaçlarýna uygun bir iþ modeli ile yenileyerek bu markayý ortaya çýkardým. Ýyi tarýmla uðraþýyoruz ve yaptýðýmýz iþi sadece kendimiz için deðil, çevre ve tüketici için de en doðru þekilde yapmak çok büyük bir mutluluk.
- Finike, Alanya, Antalya bölgelerinde, iyi tarýmla uðraþan kiþi sayýsý hýzla artýyor. Neden?
Aslýnda, topraða gönül verip bu yola çýkan kiþilerin pek azý baþarýya ulaþabiliyor. Ýnternette, bu iþte baþarýya ulaþmýþ örneklerin az kýsmýný görüyoruz. Sosyal medya sayesinde üreticilerin görünürlülüðü arttý. Büyük þehirde yaþayan insanlarýn topraða, taze ve temiz gýdaya olan ihtiyacý öyle çok ki artýk direkt satýþ yapan üreticilerden alýþ veriþi tercih ediyorlar.
- Tarýmda nerede yanlýþ yapýldý?
Þu anda su ve toprak verimi konularýnda çiftçi çok sýkýntý yaþýyor Bu sýkýntýlarýnýn ana sebebi zamanýnda verimi arttýrmak için kullandýklarý tarým ilaçlarý. Ýlaç kullanýmý bugün toprak verimliliðini azalttý ve topraðýn su ihtiyacýný arttýrdý, bu da maliyeti yükseltti. Çiftçi artýk bu maliyetin altýndan kalkamýyor ve topraðýný satýyor. Bu topraklara ya bina yapýlýyor ya da büyük þehirden kaçan ve tarým ile uðraþmak isteyen kiþilerce tarým faaliyetleri sürdürülmeye çalýþýlýyor. Ancak çoðu hobiden ileriye gidemiyor.
- Sürdürülebilir tarým için ne yapmak gerek, siz nasýl baþardýnýz?
Ülkede hem sürdürülebilir tarým, hem de sürdürülebilir iþ modeli konusunda kapasite geliþtirme eðitimlerine ve teþviðe ihtiyacýmýz olduðu çok açýk. Öyle güzel bir coðrafyada yaþýyoruz ki, en verimli þekilde kullanýp hem sürdürülebilirliði hem de yerel kalkýnmayý tarýmla saðlamak mümkün. Biz bunun mücadelesini veriyoruz aslýnda.
- Sizin diðer yetiþtiricilerden ne farkýnýz var?
Turuncubað olarak en büyük farkýmýz geleneksel narenciye üretimini ve satýþýný günümüzün ihtiyaçlarýna cevap verecek þekilde iþlemek. Bunu yaparken küresel sorunlara duyarlý olarak standartlarýmýzdan ödün vermemek. Her þeyden önce biz tüketici ile birebir iletiþim kuruyoruz, bütün sorularýna yanýt veriyoruz. Tutkumuz onlara da bulaþýyor. WWF’in raporuna göre aðaç ve ormanlarýn yok olmasý, küresel ýsýnmayý yüzde13 arttýrýyor, biyoçeþitlilik tehlikeli boyutlarda azalmýþ durumda, su sorunlarý þiddetle arttý ve yakýn gelecekte dünya nüfusunun gýda ihtiyacýna mevcut gýda üretimi yeterli gelmeyecek. Bütün bu senaryolarýn sebebi aslýnda sürdürülebilir tarým pratiklerinden uzaklaþmýþ olmak. Turuncubað olarak Birleþmiþ Milletler Sürdürülebilir Kalkýnma Maddelerini kendimize rehber aldýk. Kimyasal kullanmýyor, topraðýmýzý kirletmiyor, biyoçeþitliliðe zarar vermiyor ve su tüketimimizi modern yöntemlerle minimize ediyoruz.
Sadece kendimiz için deðil çevrenin ve tüketicinin de faydasýný düþünüyoruz. Bu yüzden de ihtiyaçlara uygun olarak iyi tarýmla uðraþýyoruz.
Hem sürdürülebilir tarým, hem de sürdürülebilir iþ modeli konusunda kapasite geliþtirme eðitimlerine ve teþviðe ihtiyacýmýz olduðu çok açýk.
Finike, daðlardaki bol mineralli taze sularý ve alüvyonlu topraklarý taþýyan çaylarla çevrili, topraðý zengin bir bölge. Bu nedenle yetiþen meyvelerin tat yoðunluðu, asitlik oraný ve vitamin zenginliði çok özel.
“ÝYÝ TARIM UYGULAMALARI” NE ANLAMA GELÝYOR?
Ýyi Tarým Uygulamalarý (ÝTU) FAO tarafýndan, “Tarýmsal üretim sisteminin sosyal açýdan yaþanabilir, ekonomik açýdan karlý ve verimli, insan saðlýðýný koruyan, hayvan saðlýk ve refahý ile çevreye önem veren bir hale getirmek için uygulanmasý gereken iþlemler” olarak tanýmlanmaktadýr. Ýyi Tarým Uygulamalarýnýn amacý insan saðlýðýna ve çevreye zarar vermeyecek üretimin yapýlmasý. Bunun için ÝTU, Zararlýlarla Entegre Mücadele (Integrated Pest Management, IPM) ve Entegre Ürün Yetiþtiriciliði (Integrated Crop Management - ICM) tekniklerinin, üretimde birlikte uygulanmasýný önermekte. Üretim sonrasý hasat ve depolamada hijyenik koþullarýn saðlanmasý ve ürüne herhangi bir bulaþmanýn önlenmesi amacýyla Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktalarý (Hazard Analysis Critical Control Point - HACCP) ilkelerinden yararlanýlmakta.
