Romney’nin seçim gününden önce birþeyler söylemesini beklemiyorum. Çünkü önerdiði bütçe planý sahte. Yaptýðý bütçe planý aritmetik açýdan yanlýþ, bizi aptal mý sanýyor?
Bakalým Romney bugün nasýl bir gaf yapmýþ? Cumhuriyetçi Baþkan adayý diyor ki Obama’nýn saðlýk programýnýn iyi taraflarýný, özellikle sigorta öncesi hastalýk durumu olanlarýn kapsam dahilinde kalmalarýný, olduðu gibi koruyacakmýþ. Geri kalaný çöpe gidiyor.
Bunu yapmak mümkün deðil. Mümkün olmadýðýný Romney çok iyi biliyor çünkü Massachusetts Valisi’yken savunduðu planla bunun dayandýðý mantýk ayný. Sigorta öncesi saðlýk sorunlarý olan insanlarýn sigorta kapsamýnda olmalarýný garantilemek istiyorsunuz diyelim. Bunun için ‘toplum deðerlendirmesi’ uygulamasý getirebilirsiniz; bu da sigorta þirketlerinin ayný poliçeyi herkese sunmasýný gerektirir. Ama orada durursanýz ne olacaðý bellidir: Saðlýklý insanlar dýþarýda kalýr ve yüksek risk taþýyan, yüksek bedelli bir havuz oluþur.
Demek ki, ayný zamanda insanlarýn sigorta satýn almasýný zorunlu kýlmanýz gerekiyor. Bunu da maddi destek vermeden yapamazsýnýz; yoksa düþük gelirli insanlar sigorta primlerini ödeyemezler.
Bu durumda alternatifi olmayan mantýk üç ayaklýdýr: Toplum deðerlendirmesi + zorunluluk + destekler = Obama ve Romney planlarýnýn birleþimi. Romney bizi aptal mý sanýyor? Vergileri 5 trilyon dolar azaltýrken, devlet gelirlerini ne olduðu belirsiz delikleri týkayarak yükselteceðine ve bunlarý yaparken orta sýnýfýn vergilerini de yükseltmeyeceðine dair vaadine inanmamýzý istediðini unutmayalým. Bu vaadi aritmetik açýsýndan imkansýz. O yüzden cevap evet; Romney bizi aptal sanýyor.
Romney’den detay beklemeyin
Hýmm. Saðcýlar bile kendi aralarýnda Romney’nin planlarýna dair yeterince detay paylaþmadýðýndan þikayet ediyorlar. Romney’nin seçim gününden önce daha fazlasýný söylemeye zorlanacaðýna emin olan gazetecilerle konuþtum.
Hayýr, daha fazlasýný söylemeyecek.
Detaylarýn eksikliðinden dolayý kaybedebilir ama hiçbir detay açýklanmayacak ve nedeni de çok basit: Teklifleri akla yatkýn deðil. Yapacaðýný söylediði þeyleri gerçekten yapmasý mümkün deðil. Orta sýnýfýn vergi yükünü artýrmadan veya bütçe açýðýný kabartmadan zenginlerin vergilerini düþüremez. Halkýn ihtiyaç duyduðu programlarýn bütçelerinden büyük kesintiler yapmadan devlet harcamalarýný söylediði kadar yüksek düzeyde de düþüremez.
Uzun lafýn kýsasý, önerdiði bütçe planý sahtedir. Niye böyle bir þey yapýyor da bu eleþtirilere maruz kalýyor? Bu kadar detaylý incelenmesini beklemiyordu da ondan. Cumhuriyetçiler’in Baþkan Yardýmcýsý adayý Paul Ryan, yýllardýr elinde büyülü asterisk iþaretlerinden ibaret sözde bir mali planla dolaþýyor ve açýk sözlü, doðrularý söyleyen bir adam diye biliniyor.
Romney ne oldu da oyunun kurallarý deðiþti diye düþünüyor olmalý. Öyle görülüyor ki kurallar hakikaten deðiþmiþ. Romney de önerilerini detaylandýrmasýnýn isteneceðini düþünmemiþ ki þu anda detay veremez durumda.
Arka plan: SEÇÝM
Saðlýk hizmetleri üstüne çarpýþma
NBC televizyonunun ‘Basýnla Buluþma’ programýnýn 9 Eylül yayýmýna konuk olan Cumhuriyetçi Baþkan adayý Mitt Romney, seçildiði takdirde baþkan Obama’nýn Eriþilebilir Bakým Yasasý’nýn popüler uygulamalarýndan bazýlarýný devam ettireceðini söyledi. Ancak Romney, aðustos ayýndaki Cumhuriyetçiler Ulusal Kongresi’nde ve diðer konuþmalarýnda yasanýn iptali için gayret göstereceðini ifade etmiþti.
Televizyonda “Saðlýk hizmeti reformunun hepsini iptal etmiyorum” diyen Romney, ekledi: “Tabii ki saðlýk hizmeti reformunda çeki düzen vereceðim birkaç þey var.”
Romney’nin deðiþtirmeyeceðini söylediði yasa hükümleri arasýnda sigorta öncesinde hastalýklarý olan insanlar için kapsama garantisi ve 20’li yaþlardaki insanlarýn ebeveynlerinin saðlýk sigortalarý kapsamýnda olma haklarý var.
Sonradan netleþtirildiðine göre, Romney’nin politikalarýnýn sigorta öncesi hastalýklarý olan insanlarý kollayacaðý tek nokta sigortalarýnýn iptal edilmemesi olacak. Romney’nin bu açýklamalarý bazý muhabir ve yorumcular tarafýndan daha ýlýmlý bir aday olmaya yönelik adým þeklinde deðerlendirildi. Parti kurultayýný geride býrakan Romney, þimdi kararsýzlarýn oylarýný kazanmaya çalýþýyor.
Associated Press muhabiri Jim Kuhnhenn’e göre, Romney’nin söyledikleri Obama’nýn saðlýk planý ile Romney’nin Massachusetts Valisi iken savunduðu, hastalýk durumlarý için koruma ile kiþisel zorunluluk içeren ve Cumhuriyetçiler’in o zamandan beri karþýsýnda olduðu plan arasýndaki benzerlikleri yeniden gündeme taþýdý. Adaylar ayrýca devletin yaþlý vatandaþlara sunduðu Saðlýk Sigortasý’ný (Medicare) ele alýþ biçimlerinden dolayý birbirlerini eleþtirdiler.
Obama, Saðlýk Sigortasý’nýn maliyetini hesaplayacak danýþman panelleri fikrini desteklerken Romney, programa dahil olanlara devletten veya özel sektörden sigortalanmalarý için maddi destek verilmesi gerektiðini söylüyor.
Bu seçimde tercih net
Bir süre önce çok farklý bir konudan bahsederken Isaac Asimov’un Sovyet bilimkurgu edebiyatýna dair bir yazýsýndan bahsetmiþtim. Asimov’un iddiasýna göre Sovyet yazarlar Amerikan bilimkurgusunun iki ana temasý olan ‘þöyle olsaydý ne olurdu’ ve ‘keþke’ ile ilgilenmeyip tek bir temaya odaklanmýþlardý: ‘Keþke bu devam etse’.
Eylül baþýndaki Demokratlar Ulusal Kongre-si’nde Obama’nýn yaptýðý konuþmanýn temasý da buydu. Gayet de iyiydi. Obama iþlerin ne kadar iyi gittiðini söyleyemezdi çünkü iyi gitmiyor. Döne-mini de kötüleyemezdi. O yüzden mantýðý ikinci dönem seçilirse her þeyin çok daha iyi, seçilemezse daha kötü olacaðý üzerine kurmak zorundaydý.
Bunun üzerine denecek çok þey var. Obama tekrar seçilirse 2014’e kadar neredeyse herkesi kapsayan bir saðlýk programýmýz olacak. Bu çok büyük bir þey. Mali reform da önemli ve þimdiden kanunlaþtýrýldý. Ekonomik düzelmenin görülme þansýnýn yüksek olduðu yýllarda baþkanlýk edeceðinden bu da o döneme olumlu yansýyacaktýr.
Birçok bilmiþ korosu da þeye itiraz ediyor... Neye? Bill Clinton’un kurultay numaralarýný tekrarlamak onun tarzý deðil. Yeni ve önemli politikalar açýklamayacaktý. Yapmasý gereken konuþmayý yaptý ve onu da iyi yaptý. Mali kriz gelip çattýðýndan beri Keynesçi politikacýlarýn borazanlýðýný yapýyorum. Baþkan Obama’nýn 2009 yýlýndaki açýlýþ konuþmasýný eleþtiren az sayýda insandan biriydim çünkü Birleþik Devletler’in yetersiz talep yüzünden sýkýntýda olduðunu anlayamamýþ görünüyordu ve teþvik oranlarýnýn yetersizliðinden dolayý öfkeliydim. Peki, Obama’nýn kurultay konuþmasýnda talep konusuna girmemesi beni üzdü mü? Gerçekçi olalým, halk Keynesçi politikalarý anlamýyor. Baþkan avantajlý olduðu bir noktadan bu durumu deðiþtirmeye çalýþabilirdi ve ben de bunu yapsýn istiyorum ama seçimden iki ay önce deðil.
Ayrýca, hükümetin talep artýþý üzerine düþündüðünü biliyoruz. Bir yýl önce teklif edilen ve Cumhuriyetçiler tarafýndan önü kesilen Amerikan Ýstihdam Yasasý oldukça Keynesçi bir plandý ve doðru bildiðim her þey diyor ki içeridekilerin desteklediði iyi bir örnekti. Obama kazanýrsa talebi artýrmaya yönelik baþka atýlýmlar olacaðý mantýken kesin ve þu anda da bundan fazlasý beklenemez.
Bulunduðumuz yer iyi bir yer deðil ama neticede buradayýz ve Obama’dan ülke gündemini bu kadar ileriye kaydýrmasýný beklemek hem gerçekçi deðil hem de zararlý.
Bariz dolandýrýcýlýk
Columbia Üniversitesi’nden Basýn-Yayýn Profesörü Tom Edsall geçenlerde The New York Times internet sitesine Paul Ryan’ýn bütçe planýndaki en önemli boþluklardan biri üzerine çok güzel bir yazý yazdý: Ýhtiyari harcamalardaki detaylandýrýlmamýþ devasa kesintiler. “Ýnsanlarýn üzerine yeterince konuþmadýðý konu þu ki” demiþ ve devam etmiþ: “Ryan bütçe planýnda 897 milyar dolarlýk bir delik var: Eðitim, gýda ve ilaç denetimi, iþyeri güvenliði, çevre koruma ve kolluk kuvvetleri gibi konulara dair yurtiçi programlar için devasa ama açýklýk getirilmemiþ kesintiler. Yaygýnlýðý þaþýrtýcý olan bu kesintilerin boyutu ise gizlenmiþ.” Edsall, o ‘delik’ hakkýnda bu konu üzerine yazýp çizen okuduðum herkesten daha çok detaya girmiþ; bunun Ryan’ýn öne sürdüðü diðer her þeyi de kuþkulu kýldýðýný anlatýyor.
Ancak dolandýrýcýlýðýn temel parçasýnýn baþýndan beri bariz olduðunu söylemeliyim. Ýki yýldan da önce yazdýðým bir köþe yazýsýnda þöyle demiþim: “Haydi þu harcama kesintilerinden konuþalým. Ryan planýnýn ilk 10 yýlýnda o varsayýlan birikimlerin çoðu yerel ihtiyarý harcamalarda sýfýr dolar artýþý ummaktan geliyor ki bu enerji politikalarýndan eðitime, hukuk sistemine dek her þeyi kapsar. Bu, enflasyon ve nüfus artýþýna oranladýðýnda yüzde 25’lik bir kesintiye tekabül eder. Böyle haþin bir kesinti nasýl elde edilecek? Hangi programlarýn bütçesi kesilecek? Ryan bir þey söylemiyor.”
Ve yakýn zaman öncesine dek baþkent çevreleri Ryan’ý kolunun altýnda detaylý bir plan olan, bütçe açýðýný gidermekte ciddi bir þahin diye övüyordu. Mali sorumluluk alanýnda büyük bir ödül bile aldý. Yani, Ryan’ýn öyküsü sadece Ryan’dan ibaret deðil. Düzenin nasýl böyle bariz bir dolandýrýcýnýn onu kandýrmasýna izin verdiðiyle de alakalý. Hem de pek çoðumuz onun bir... bariz bir dolandýrýcý olduðu uyarýsýný yapmýþ olduðumuz halde.
