Dünya bir“Trump olayý” yaþýyor.
Halk oyu ile seçildi geldi.
O bir baþkan.
Dünyanýn en güçlü ülkesinin baþkaný.
Bu yönüyle de, attýðý her adým dünyayý hareketlendiriyor.
7 Müslüman ülke vatandaþlarýna “ABD’ye giriþ yasaðý” koymasý ise, öncelikle Ýslam dünyasýný hareketlendirdi.
“Biz nasýl okumalýyýz olayý?” gibi bir soru geldi gündemimize yerleþti.
Amerika’da evet Trump halk oyu ile seçildi ama onbinlerce insan da birçoðu Müslüman olmamasýna raðmen “Biz müslümanýz” diye Trump’ýn kararýna tepki gösteriyor.
- “Müslüman”olarak Trump’ýn kararý ile ilgili bir tavrýmýz olacak. Nasýl bir tavýr olsun o? “Müslüman” olarak belki yarýnlarda Trump’ýn Ýslam dünyasý, mesela Kudüs ile ilgili politikalarý konusunda da tavýr koyacaðýz. Nasýl olmalý o tavýrlar?
- “Ýnsan” olarak bir tavrýmýz olacak. “Tarihin sonu, - Son Ýnsan” kitabý ile Sovyetler’den sonra “Liberalizmin zaferi”ni ilan eden Fukuyama, þimdilerde “Bakalým liberal sistem Trump tipi bir adamý dizginleyebilecek mi?” sorusunu soruyor. Biz ne diyelim?
- Ve “Türkiyeli” olarak bir tavrýmýz olacak. “Trump bir baþkan” dedim ve Türkiye, tam da “Baþkanlýk sistemi”ni oylayacaðý bir referandum sürecinin içinde. Trump’ýn baþkanlýk modelinden Türkiye’ye nasýl bir izlenim yansýyacak?
Türkiye, referandum sürecine girinceye kadar epeyce bir süre “Dünyada baþkanlýk sistemi örnekleri” tartýþmasý yaptýk. “Kötü örnekler, iyi örnekler” tasniflerine yöneldik. Amerika “ideal örnekler” arasýndaydý. Denge ve denetlemenin iyi iþlediði bir baþkanlýk sistemi idi ABD’deki. Yargýsý, Temsilciler Meclisi ve Senato’da somutlaþan Yasamasý ve medyayý da içinde barýndýran sivil toplumu, Baþkan’ý denetlerdi.
Türkiye, eyalet sistemi noktasýnda ABD örneðine benzemeyebilirdi, üniter yapý hassasiyeti Türkiye için önemliydi ama baþka özellikleriyle basbayaðý taklit edilebilirdi. Baþka farklýlýklar ya da benzerliklerle sonuçta “Türk tipi baþkanlýk” denilen bir metin ortaya çýktý.
Tabii henüz yoðun bir tartýþma ortamýndayýz. Mevcut metin “Tek Adamlaþma”ya yol açar mý, sorusu en keskin tartýþma alanlarýndan birisi. Denge - Denetleme bizde olabilecek mi, Yargý - Yasama erkleri, Ýcra karþýsýnda baðýmsýzlýðýný koruyabilecek mi sorularý tartýþýlýyor.
Amerika örneðine gelirsek, bizdeki yansýmalar planýnda baktýðýmýzda, mesela New York Federal Mahkemesi’nin Trump’ýn göçmenlere iliþkin kararýný askýya almasýný, 16 Eyalet Savcýsýnýn ortak bir bildiri ile Trump’a karþý çýkmasýný özellikle muhafazakar kamuoyunun takdirle karþýladýðýný görebiliyoruz. Ayný þekilde Amerikan kamuoyunun “Baþkan”a karþý “Hepimiz müslümanýz” diye tepki göstermesini de selamlýyoruz.
Soru þu: Gerek Yargý’dan, gerekse kamuoyundan gelen tepkiler Trump’ý dizginleyebilecek mi? Temsilciler Meclisi’ndeki Cumhuriyetçilerden bile Trump’a tepkiler olduðuna dair haberler geliyor. Yani Yasama alanýndan bir fren söz konusu olabilecek mi?
Malum Trump’ýn bu ilk çýkýþlarý, “Baþkanlýk kararlarý” denilen bir yetki ile alýnýyor. ABD’de Baþkan’a bu yetkiler tanýnmýþ. Ve þimdi o yetkilerin nasýl kontrol altýna alýnabileceði üzerinde yoðunlaþýlýyor.
Bir süre önce bu sütunlarda, Serdar Turgut’un “Zaman otokrat liderler zamaný, þimdilerde üç otokrat lider, Trump, Putin ve Erdoðan...” þeklinde kurgulanan yazýsýný analiz etmiþ, bu benzetmenin Erdoðan için risk olacaðýný belirtmiþtim. Ne Putin’e ne de Trump’a kefil olunabilirdi.
Ýþte geldi çattý Trump vak’asý. Aslýnda Grozni’yi ýskalasak bile Kýrým’da da Putin vak’asý yaþadýk ama hadi neyse...
Bir vatandaþ, “vadedilenin bayaðý altýnda bir uygulama söz konusu” demiþ Trump’ýn yaptýðý için. Bunlar hazým ameliyesi. Ama Trump kolay hazmedilecek gibi görünmüyor. “Hepimiz Müslümanýz”a“içerden” yabancýlaþmak da cabasý.
En problemlisi Trump’a fazla angaje olmuþ gözüküp, insanlarýn, Müslümanlarýn tepkisine yabancý kalmak.
“Türkiyeli”olarak da, ortaya çýkan problemin insandan mý, modelden mi kaynaklandýðýný anlamaya çalýþacaðýz.
