Rusya'nýn küresel yeni düzen çerçevesinde beklentisi ve kurgusu "çok kutuplu dünya sistemi" üzerine olduðu bilinen bir durumdur. Moskova, resmen kendi "ortak, müttefik ve dostlarýný" belirleme yolunda hýzlý adýmlara yöneldi. Rusya-Ukrayna arasýnda nihai durum ortaya çýkana kadar Moskova çevresindeki halkayý belirlemektedir.
"Moskova-Bakü Hattý!"
Rusya-Azerbaycan arasýndaki iliþkilerin yeni dönemi dikkat çekicidir. Moskova, Putin döneminde "Ermenistan-Azerbaycan ikileminde denge yolunu" tercih etti. Son yýllarda ise "Moskova-Bakü hattý" daha belirgin ittifak üzerine konumlanmaya baþladý. Putin, açýktan Bakü ile ortaklýktan daha ötesini, "ittifak kurmayý" hedefledi. Bakü, bu ittifak düzenine sýcak bakýyor ve "Avrasya jeopolitiði" denkleminde dengeden öteye geçtiðini söylem ve eylemleri ile görünür yaptý.
"Putin Bakü'ye Geldi!"
Putin-Aliyev görüþmesi, varýlan anlaþmalar ve ilan edilen niyetler içeriklerine baktýðýmýzda, Putin ve Aliyev'in "küresel gelecek" konusunda anlaþmaya vardýklarý görülüyor. Aliyev'in "BRICS" ve "Þanghay Ýþbirliði Örgütü"'ne duyduðu ilgiyi açýktan beyan etmesi, Azerbaycan'ýn "yeni dünya düzenindeki" tercihlerine dair net bir tablo ortaya koydu.
"Moskova ve Putin Ýçin Rus Dili Meselesi..."
Eski Sovyet Bloku ülkelerinde "Rus dili" ve "Ruslara yönelik siyasi tutum", Putin ile birlikte Rusya siyasetinin temelini oluþturdu. Azerbaycan, "Rus dili ve Rus okullarý" meselesinde Moskova'dan hep olumlu tepkiler aldý. Bu ziyaretinde de Putin'in gündeminde bu konuya yönelik memnuniyetin olmasý gözden kaçmadý.
"Ve Tabii Yeni Dünya ve Yeni Ticari Yollarýn Geleceði..."
"Kuzey-Güney ticaret koridorunun geniþletilmesi", Putin'in gündeminde esas meselelerden biridir. Ýran ile Ýsrail arasýndaki gerilimin savaþa dönüþmemesi için Moskova'nýn Ýran'a telkinin altýnda yatan meselenin ticaret yolunun geleceði olduðu açýktýr. Hamas lideri Haniye'nin þehit edilmesi ile Ýran'ýn cevap vereceði yönündeki beklentilerin ortada kalmasýnýn birkaç nedeninden biri de Rusya faktörüdür. Ýran, kendisi de bunu itiraf ediyor. Zarif'in beyanýna bakýlýrsa, Ýran'ýn savaþacak durumda olmadýðý açýktýr. Ayrýca Ýran, ABD ve Rusya ile ters düþmek istemiyor. Ýsrail ise savaþý körüklüyor. Þimdi anlaþýlan, Bakü ziyareti sonrasý Putin, Ýran yönetimi ile görüþecek. Ayrý ayrý bu görüþmeler sonucunda "Rusya, Azerbaycan ve Ýran", "yeni koridor" konusunda masaya oturacaktýr.
"Ve Elbette Bakü-Erevan Hattý..."
"Ermenistan'ýn savaþa sürüklenmemesi" bölgedeki tüm aktörler için önemlidir. Azerbaycan ile Ermenistan arasýnda "barýþ anlaþmasý" Rusya için elzemdir. O nedenle, Erivan'ýn itirazý olan "Zengezur" olmak üzere ana baþlýklara daha sonraki aþamada geri dönülecek. Ermenistan ile Azerbaycan arasýndaki "sýnýrlarýn belirlenmesi süreci" bitmeden, anayasal deðiþim gerçekleþmeden nihai barýþ anlaþmasý zor; ama þimdilik orta yolda buluþma kararýna varýlmýþ gibi gözüküyor.
Ermenistan yönetimi için fýrsat verilmesi ve iç kamuoyunda hareket manevra alaný oluþturulmasý için zaman gerekli. Azerbaycan, "Zengezur koridoru" konusunda ýsrarýný sonuna kadar sürdürecek. Ermenistan'ýn "anayasal deðiþimi" gerçekleþene kadar Bakü, istikrarý koruma yolunu takip edecektir.
Putin'in ziyareti, durumu teyit etmek ve "anlaþmaya sadýklýk" meselesinde tutum beyaný olarak da yorumlanmalý. Kafkasya'da "istikrar", "ateþ çemberinden kurtulmak" Moskova için elzemdir. Gürcistan ile Rusya iliþkilerindeki son perde, Putin'in hedeflerini açýktan gösteriyor. Rusya, "Gürcistan ve Azerbaycan ile ortak paydada buluþma" gayesine gitmekte. Ermenistan þimdilik istekli gözükmüyor. Ama kapýlarý da kapamýyor. Erivan içindeki süreci, dýþarýdan olan baskýlar gölgesinde okumak durumundayýz. Bakalým Ermenistan kendisi için nasýl bir geleceði tercih edecektir. "Ukrayna benzeri süreç" mi, "Azerbaycan-Gürcistan benzeri siyaset anlayýþý" mý? Göreceðiz...
