Zaman zaman mutluluk üzerine yazacaðým. Mutluluk tanýmlama þeklinize göre kýymetli veya içi boþ bir kavram haline geliyor. Ben danýþanlarýmla çalýþýrken Martin Seligman’ýn mutluluk tanýmlama modelini kullanýyorum.
Pozitif psikoloji hareketinin kurucu isimlerinden olan Martin Seligman mutluluðun üç unsuru olduðunu düþünüyor. Bu üç unsuru üç halka olarak düþünürsek, en dýþtaki “haz yaþantýlarýný” tanýmlýyor. Orta halka; Ýngilizcede “flow”, Türkçe çevirisinde “akýþ” olarak kullanýlan, benim “vecd hali” olarak tanýmlamanýn daha doðru olduðunu düþündüðüm durumu tanýmlýyor. En iç halka ise “anlamlý hayatý”, “varoluþsal anlamý” gösteriyor. Seligman’a göre mutluluk, bu üç halin bileþenlerinin birlikteliðinden oluþur.
Haz yaþantýlarý
Ýnsanlar ve hayvanlar haz alabilen varlýklar. Güzel bir yiyecek ve içecek, cinsellik, güzel bir manzara seyretmek, sevdiðiniz bir müziði dinlemek size haz verir. Haz aslýnda biyolojik bir mekanizmaya sahiptir. O anda yaptýðýnýz þey, beyninizde yoðun bir dopamin salýnýmýna sebep olur ve bu dopamin salýnýmý sizde haz duygusu oluþturur.
Haz yaþamak iyi bir þey olarak kabul edilmelidir. Yalnýz, haz yaþantýlarý anlýk ve kýsa sürelidir. Açken yediðiniz þeyler sizde yoðun haz yaratýr. Ama yemeye devam ederseniz bir noktadan sonra haz almazsýnýz, daha da ileri giderseniz tiksinti oluþmaya baþlar. Bu sebeple üç unsurun içinde dengeli bir þekilde yer alan haz almak güzel ve meþru bir þey iken, diðer unsurlar olmaksýzýn “hazcýlýk” olumsuz bir durum olarak kabul edilmelidir.
Akýþ veya vecd hali
Modern dönemde mutluluðun bir parçasý olarak akýþ yaþantýsý veya vecd hali kavramý Mihaly Csikszentmilalyi tarafýndan tanýmlanmýþtýr. Akýþ; kiþinin ustalaþtýðý ve anlamlý bulduðu bir iþ yaparken zamandan ve mekandan kopacak kadar kendinden geçme halini tanýmlar.
Mihaly Csikszentmilalyi entelektüel bir uðraþ anýnýn, bir meslek icra etme sürecinin, ustalaþtýðýmýz bir tarzda spor yapmanýn, gurme tarzýnda yemek yapmanýn akýþ yaþantýsý doðurabileceðini söyler. Akýþý hazdan ayýran þey, o iþin sýradan kiþi tarafýndan yapýlamayacak kadar üst düzey beceriler / ustalýk gerektirmesi ve kiþinin o iþi yapacak ustalýða sahip olmasýný gerektirmesidir. Hayatýnda akýþ yaþantýsý oluþturan bir þey olmasý ve bu yaþantýnýn sürekli tecrübe edilmesi mutluluk saðlar.
Anlam
Mutluluk tanýmýnýn en iç ve en köklü halkasý ise anlamdýr. Yaþamýn anlamýna inanmak veya anlamlý bir þeyin parçasý olmak mutluluk için olmazsa olmaz þartlardan biridir. Hatta seküler varoluþçu ekolden psikoterapistler anlamýn yaratýlmasý gerektiðini düþünürler.
Dini inançlara sahip olup, hayatý bu inancýn bakýþ açýsýyla içselleþtirerek anlamlandýrmak mutluluk için en temel þartý yerine getirmeye yardýmcý oluyor. Eðer inanan biri deðilseniz, anlam vereceðiniz bir þey var etmeniz gerekiyor. Ýster inanýn ister inanmayýn ayný zamanda anlamlý bir þeyin parçasý olmak da mutluluða katký saðlýyor.
