Bitkilerin, yediðimiz içtiðimiz besinlerin insan saðlýðý üzerindeki yararlarýna iliþkin haberlerin yazýlý basýnda en çok okunanlarýn baþýnda geldiði biliniyor. Belki de insanlar bu tip haberleri gerçek hayatýn karamsar haberlerinin içerisinde bir vaha gibi görüyor. Hele bu haberler bir de bazý bilimsel araþtýrmalarýn sonuçlarýna dayandýrýlýyorsa o zaman çok daha deðerli oluyor. Televizyon, dergi ve gazetelerde, bu konuda uzman olduðu bildirilen kiþilerin beyanlarýný izliyoruz. Peki, bu bilgilerin ne kadarý doðru?
Ýnternetteki saðlýk haberlerini okuyor musunuz? Bazýlarý gerçekten traji-komik! Bir beslenme uzmanýnýn önerileri deðme komedyenlere taþ çýkartacak cinsten. Uzmanýmýz “Meyve ve sebzeleri kabuklarýyla birlikte tüketin” diyor.
Giderek artan sayýda bilimsel araþtýrma, bitkilerin bazý önemli hastalýklarýn önlenmesi ve tedavisinde yararlý olabileceðini ortaya koyuyor. Ancak bilimsel dergilerde yayýmlanan bu araþtýrma sonuçlarýnýn insan saðlýðýyla ne derecede iliþkilendirilebileceði, uygulandýðýnda ne kadar baþarýlý olabileceði ayrý bir tartýþma konusu. Daha önceki yazýlarýmda da birkaç defa açýklamaya çalýþtýðým gibi bitki bileþenlerinin vücutta önemli deðiþikliklere uðramasý nedeniyle (ön-ilaç) deneysel olarak (in vitro) elde edilen araþtýrma sonuçlarýna dayandýrýlarak insanlar üzerinde etkili olabileceðini ummak doðru bir yaklaþým olamaz.
MAYMUN BÝLE KABUÐUNU SOYUYOR
Gazetelerin internet sayfalarýndaki saðlýk haberlerini okuyor musunuz? Gerçekten trajikomik bilgiler çöplüðü. Bir beslenme uzmanýnýn önerileri deðme komedyenlere taþ çýkaracak cinsten. Uzmanýmýz “Meyve ve sebzeleri kabuklarýyla birlikte tüketin” diyor. Mesela, muzun kabuðunda lutein varmýþ ve kabuðunu tüketirseniz gözleriniz kuvvetlenirmiþ. Lutein, karotenoit grubu antioksidan bir madde ve göz dokusunda biriktiði þeklindeki bazý ön-bulgular nedeniyle göz preparatlarýnda yer alýr. Ancak muzu çok seven maymunlar bile kabuðunu soyarak yerken biz neden kabuðuyla yiyelim! Kabuðundaki sert lifleri, çiðneyip yutmak ve sindirmek pek kolay olmasa gerek, bu nedenle 10 dakika kabuklarý kaynatýp suyunun içilmesini öneriyor. Lutein kimyasal olarak ýsýya dayanýksýz bir madde.
TRABZON HURMASI ANTÝOKSÝDAN
Eðer gözlerinizin desteðe ihtiyacý varsa lutein bakýmýndan zengin “Trabzon hurmasý” olarak bilinen (Diospyros kaki) meyveleri yemenizi öneririm. Bizim yaptýðýmýz bir çalýþmada incelediðimiz meyveler arasýnda en yüksek antioksidan etkiyi gösterdi. Þimdi tam zaman, lezzetli olgun meyveleri marketlerde satýlýyor. Ancak Trabzon hurmasý meyvelerini koyu sarý kabuðuyla yemenizi öneririm. Lutein miktarý, meyvenin iç kýsmýna göre 4-5 defa daha yüksek.
Uzmanýn (!) verdiði bilgi muzla sýnýrlý deðil. Ananasýn dýþýndaki sert çekirdekli kýsmý meyvesinden iki kat fazla bromelin enzimi içerirmiþ. “Ezip çorbalara güveçlere koyun” diyor. Bu arada bromelinin bir protein olduðunu ve kaynatýldýðýnda etkisinin kaybolacaðýný belirtmek isterim. Kiþinin meyve diye nitelendirdiði kýsým ise zaten meyvesi deðil, etlenmiþ eksen. Ayrýca kivi meyvesinin tüylü kabuðu; sarmýsaðý dýþýndaki sert zarý ile ile; portakalý kabuklarýyla yenilmesi de öneriliyor.
Sonuç olarak, saðlýkla ilgili herhangi bir eðitimi bulunmayan (mühendis, avukat, hafýz, vd.) kiþilerin saðlýk önerilerinin yanlýþlýðýndan yakýnýrken saðlýkla ilgili bir meslek sahibi olmanýn da (hekim, diyetisyen, eczacý, fizyoterapist, vd.) saðlýk araþtýrmalarýný okuyup doðru anlayabilmek için yeterli bir nitelik olmadýðý görülüyor. Bitkilerle ilgili deneysel ya da klinik bulgularýn doðru yorumlanabilmesi için insan fizyolojisi, patoloji (hastalýklar bilimi), fitokimya (bitki kimyasý) ve farmakoloji (ilaç bilgisi) gibi konularda bilgi ve daha önemlisi deneyim sahibi olmak gerekiyor.
