Stockholm Uluslararasý Barýþ Araþtýrmalarý Enstitüsü'nün (SIPRI) Silahlanma, Silahsýzlanma ve Uluslararasý Güvenlik baþlýklý 2017 yýllýðý yayýnlandý. Buna göre, 2007-2013 yýllarýna oranla 2014-2016 arasýnda çatýþma sayýlarýnda büyük bir artýþ olmuþ. 2016 yýlýndaki 49 çatýþmanýn sadece iki tanesi devletlerarasý (Hindistan-Pakistan ve Etiyopya-Eritre) nitelikte, geri kalanlarýn tümü iç çatýþma ya da devlet dýþý oyuncularýn savaþlarý.
Devletlerin doðrudan savaþmak yerine baþka oyuncular üzerinden çatýþtýklarýný gösteren bu olaylar, ya iktidarýn ya bir topraðýn ya da ikisinin birden el deðiþtirmesini zorlamak þeklinde yaþanýyor.
Çatýþmalarýn yarýya yakýný uluslararasý nitelikte ve bunlarýn büyük bir bölümü de DEAÞ ve benzeri örgütler ile mücadeleyi kapsýyor.
Rapora göre en fazla çatýþma yaþanan yerlerin baþýnda, Ortadoðu ve Kuzey Afrika geliyor; Asya ikinci sýrada yer alýyor. Ortadoðu’da ise rekor Suriye’de, ardýndan Libya ve Yemen geliyor. 2016 verilerine göre Suriye’de 5 milyon kadar insan ülkesini terk etmiþ, 7 milyona yakýn kiþi ülke içinde yerlerinden edilmiþ, 500 milyona yakýn kiþi de hayatýný kaybetmiþ.
Söz konusu tablo, devletlerin halklar üzerinden klasik çýkar mücadeleleri sürdürürlerken, insanlarýn var olma savaþlarýnda öldüklerini, sürüldüklerini, mahvolduklarýný gösteriyor. Ancak SIPRI raporu, söz konusu savaþlardan sadece devletlerarasý güç mücadelesi sürdürenlerin avantajý olduðunu göstermiyor. Artan çatýþmalar, ayný zamanda çok hareketli bir silah ticaretine de neden oluyor; dolayýsýyla savunma sanayi iþinde olanlar da en az devletler kadar bu iþten karlý çýkýyor.
2007-2011 yýllarýna göre 2012-2016 arasýnda silah ticareti %86 oranýnda artmýþ. Bu ticaretteki en büyük pay, Ortadoðu’ya ait; bu bölgeye yapýlan silah satýþý %109 oranýnda artmýþ. Ortadoðu’nun en büyük silah alýcýsý ise Suudi Arabistan olmuþ ve bu ülke en fazla savunma harcamasý yapan ülkeler sýralamasýnda 4. sýraya yükselmiþ. Ancak Suudi Arabistan, bu harcamalarýný silah yapmaya deðil, silah almaya ayýrmýþ; savunma ihtiyaçlarýnýn %98’ini ABD ve bazý Avrupa ülkelerinden karþýlamýþ.
Dünya silah satýþýnda %33 oranýnda ilk sýra ABD’ye ait. Ardýndan sýrasýyla %23 ile Rusya, %6,2 ile Çin, %6 ile Fransa, %5,6 ile Almanya ve %4,6 ile Birleþik Krallýk geliyor. En fazla alanlar da Hindistan, Suudi Arabistan, Birleþik Arap Emirlikleri ve Çin.
Rapora göre, silah satýþýnda baþý çeken ülkelerin ihracatlarýnýn yarýdan fazlasý Ortadoðu’ya yapýlýyor ve oranlarý 2014’ten beri sürekli artýyor. Savaþ ve çatýþmalarýn devam ettiði düþünülürse, bu oranlarýn daha da artacaðý öngörülebilir.
Silah, çatýþma ve savaþ ortamý olmadan edinilecek ve tüketilecek bir sanayi ürünü deðil. Dolayýsýyla bu sanayinin karlýlýðý, çatýþma sahalarýnýn varlýðýna ve hatta savaþlarýn sürekliliðine baðlý. SIPRI’nin istatistiklerinde sadece elde edebildiði rakamlarý veri olarak kullandýðýný, pek çok silah ticaretinin þeffaf olmayan yollardan yapýldýðý da düþünülürse, pastanýn büyüklüðü daha net anlaþýlabilir.
Ortadoðu, Asya ya da baþka yerlerde çatýþma ve savaþ sürdüren halklar, gruplar, kesimler acaba birbirlerini öldürdükçe kimin kazandýðýnýn hesabýný yapýyorlar mýdýr? Mesela Suriye’de Esad’ý korumak için þeriat devleti ya da Kürt devleti kurmak için ya da iktidara gelmek veya iktidarý kaybetmemek için savaþ verenler, attýklarý her kurþundan silah satan devletlerin kar hanesine artý yazýldýðýný farkýnda mýdýrlar?
