Amerika eyalet eyalet esrar dalgasýna düþmeye baþladý. Esrar içmek ve satýn almak yýlbaþýnda Colorado ve Washington eyaletlerinde serbest býrakýldý... Amerika haftalardýr heyecanla bunu konuþuyor. Konuþmanýn çoðu -imrenme- kapasamýnda... Bizim eyalette neden serbest deðil? Yýllardýr uyuþturucu ile mücadele türküsü söyleyen Amerika, þimdi esrarý dolu dolu ve açýkta sarýyor. Muhafazakarlar öfkeli. Kolluk güçleri þaþkýn. Siyasiler, oy nereden gelecek- diye bakýyorlar ve þu noktada ‘Esrar Lobisi’nin gücü ve parasý olduðundan, sesi gür çýkýyor: Caným alkol kadar zararlý deðil!
Esrarýn alkolden daha az zararlý olduðunu bizzat Baþkan Obama da söylediðinden beri süreç daha da hýzlandý... Ýzin vermeyen bazý eyaletler bir telaþ, izin için çalýþmaya baþladýlar. Hele ilk ayýn sonunda Colorado’nun esrar satýþýndan haftalar içinde milyon dolar vergi topladýðý, yýl boyunca esrar satýþýnýn cirosunun en az 600 milyon dolar olacaðý, alýnacak verginin 100 milyon dolarý aþacaðý anlaþýlýnca, herkesin gözü yeþil görmeye baþladý. Esrarýn otu da yeþil, dolar da... Bu ekonomik darlýkta yüz milyonlar... Eyalet alkolden en fazla 35 milyon dolar vergi almýþ... Demek kazara eroin satýþý da vergilense, kim bilir geliri ne olur!!!
Olay önce -Týbbi Esrar- bahanesiyle baþladý... Esrarýn kanser ve diðer ölümcül hastalarý rahatlattýðý bilindiðinden, sýnýrlý reçeteli satýþlar vardý. Sonra hem kullaným yayýldý hem de - Caným týbbý, mýbbi. Ýçen zaten içiyor. Artýk izinli satýlsýn, vergi toplarýz-a döndü.
Halen 50 eyaletin yarýsýnda ‘Týbbi-Mýbbi’, bir bahaneyle esrar açýkta satýlýyor. Colorado yýlbaþýnda herkese açýk hale geldi. Kanada sýnýrýndaki Washington eyaletinde de izin var, ama onlar organize olamadýlar.
Colorado ise bir þenlik. Yerliler her seferinde en fazla 28 gram, yabancýlar bunun dörtte birini alabiliyor. O kadar büyük talep var ki, kimi maðazalarda mal bitti, birkaç gün sonra kepenk kapattýlar. 28 gramý 400 ila 500 dolara gidiyor. Bunun dörtte biri vergi. Fiyat yüksekmiþ, ama sonra 200 dolar civarýnda dengelenirmiþ. Bunun da arzý var, talebi var, piyasasý var.
Erbabýnýn yalancýsýyýz: Bir dolmaya bir gram gidermiþ. Ot, kurutulmuþ nane - ýspanak yapraðý gibi. Pazarcý usulu elektronik tartýda tartýp, plastik torbaya koyup veriyorlar... Çeþit bol, erbabý otlarýn kalitesini ve etkisini biliyor. Esrar yetiþtirmek bir sanatmýþ. Otun toprakta bitip satýlýr kývama büyümesi 7 ay, zorlarsan 3-4 aymýþ. Hormonsa hormon, gübreyse gübre... Bitkiyi kandýrmak için her serada ayrý güneþ doðuyor. Olay, hangi eyaletin topraðýnda daha iyi yetiþir-e gidiyor. Çiftçi bu gidiþle buðdayý mýsýrý býrakýp esrar tarýmýna geçecek.
Colorado’da hesapta 21 yaþýndan büyükler içiyor. Sadece evde ya da özel kulüplerde içiliyor. Araçta kullanmak, sokakta içmek yasak... Alýp baþka eyalete götürmek yasak.
Henüz bu duman dalgasýnýn suç etkisi konuþulmuyor. Colorado’da ortaokul-lise çocuklarý da esrar içiyor. Okulda esrar paketlerini öðrenciler göstere göstere dolaþýyor. Uzmanlar, esrarýn ergenin beyinsel geliþimini etkilediðini, hatta kiþiyi aptallaþtýrdýðýný, esrarcýnýn okul bitiremediðini, okuyamadýðýný söylüyor ama, dinleyen yok.
‘Alkolden daha az zararlý’ bahanesi, esrar çekmeye özel izin haline geldi. Alkol yüzyýllar alan bir süreçle toplumsal hayata aþamalý olarak girdi. Ýnsanlýk iyi-kötü alkolü nasýl içeceðini, nasýl kontrol edeceðini, ölçeceðini, tolere edip edemediðini biliyor. Esrar ise tümüyle farklý bir dünya ve toplumlar kitlesel dumanaltýna hazýr deðil. Ýnsanlýk alkolü bir yere kadar tüketebiliyor, ancak esrar insaný bir yerde kesmemeye baþlýyor. Oradan daha sert kimyasal maddelere geçiþ, bir zaman meselesi. Üstelik 300 milyonluk ABD nüfusunun yaklaþýk 10’da biri 2001-2010 arasý esrar içmekten, taþýmaktan yakalanmýþ. Cezaevlerinde hala esrardan yatan var.
ABD 1930’larda da alkolü yasaklayacak saf-katýksýz sosyolojiden, 21 yaþýndan küçüðe bira bile vermeyen mevcut kanundan, esrar sarmaya, eþcinsel evliliklere geçti. Ekonomik ütopya tutmadý ama, 1970’lerin ‘Çiçek Çocuklarý’nýn ütopyasý gerçek oldu.
Hele -Esrar tam serbest olursa 8-9 milyar vergi toplanýr- gibi raporlar, siyasileri iyice kýþkýrtýyor. Esrar lobisinin þimdilik en büyük hedefi, kalabalýk eyalet Kaliforniya’yý kurtarmak. Hedge foncu George Soros Kaliforniya’da esrarýn serbest kalmasý çalýþmalarýna katký için 1 milyon dolar vermiþti. Wall Street, -esrar üretim çiftliklerini finanse edelim mi- diye düþünüyor. Ons altýn 1250 dolar, ons esrar 500 dolar. Altýný çýkarmanýn maliyeti ile ot yetiþtirmenin maliyeti kýyas bile edilemez: Altýn fiyatý daha da düþebilir ve her evin arka bahçesinden altýn çýkmaz, ama ot biter.
Halen ekonomi krizden çýkmýþ gibi yapýyor, FED iþsizlik düþmüþ gibi yapýyor ve Amerika keyifle esrar sarýyor... 2008 krizi ‘Amerikan Rüyasý’nýn sonunu getirdi. Sosyal hereketlilik týkandý, reel gelirler hala artmýyor, kronik iþsizlik diye birþey var... Ama esrarý sarýp dumaný üfleyince: Amerika ‘rüya’yý þimdilik böyle deniyor.
twitter.com/selimatalayny
