Ödüllerin deðeri bazen de taþýdýklarý isimden gelir. Eski zamanlarda bir sanatçýnýn veya bilim adamýnýn ödülü genellikle devlet yöneticilerinin veya toplumun önde gelen zenginlerinin maddi ve manevi yakýnlýðýný elde etmek þeklinde anlaþýlýrdý. Modern zamanlarda ödüller kurumsal bir yapý kazandý ama yine bazý kiþilerin adlarýyla anýlýyor. Baþta edebiyat ve sanat olmak üzere birçok alanda baþarýlý eserlerin sahiplerini ödüllendirmek üzere kurulmuþ müesseselerin çoðu ya bir kurumun veya itibarlý bir yazarýn, sanatçýnýn veya bilim adamýnýn adýný taþýyor.
Dinamitin mucidi Alfred Nobel’in adýný taþýyan Nobel ödülleri çok popüler ve az çok da itibarlý ama bu kurucusunun kiþiliðinden ziyade kurumsal yapýsýnýn sürekliliði ve biraz da maddi ödül miktarýnýn büyüklüðünün saðladýðý popülerlikten kaynaklanýyor. Ama diðer yandan en itibarlý ödüller eserleriyle itibar kazanmýþ büyük ustalar adýna verilenler. Mesela Ýspanyol dilinde yazýlmýþ eserlere verilen Cervantes ödülü Ýspanyolca’nýn en büyük yazarýnýn adýný taþýyor.
Ama ödüllere adýný veren kiþilerin ülkenin en önemli yazarý olmasý gerekmiyor. Fransýz edebiyatýnýn en saygýn ödülleri romancý Goncourt Kardeþler’in anýsýna verilir. Yine Fransa’da Prix Renaudot Fransa’da ilk gazeteyi kuran Théophraste Renaudot’nun adýný taþýr.
Amerika’da Faulkner, Malamud, O. Henry gibi yazarlar ve Walt Whitman, Wallace Stevens gibi þairler adýna her yýl verilen ödüller var.
Ýngilizler Samuel Johnson, Dylan Thomas, T. S. Eliot vb. gibi Ýngilizcenin büyük kalemlerinin isimlerini taþýyan edebiyat ödüllerine sahipler.
Kenzabur? ?e Ödülü Japon yazarýn, Arapça yayýnlanmýþ romanlara verilen Necip Mahfuz Madalyasý ise ünlü Nobel ödüllü Mýsýrlý romancýnýn adýna daðýtýlýyor.
Almanca yayýnlanmýþ eserlere verilen Ingeborg Bachmann Ödülü de ünlü Avusturyalý yazarýn adýný taþýyor.
Edebiyat ve düþünce geleneðine sahip her ülkede var ödül kurumlarý...
Türkiye’de de taþýdýklarý isimlerden dolayý saygýnlýk taþýyan ve baþarýyla yürütülen ödüller var. Ama bazý ciddi problemler de var bu sahada. En baþta kurumsal destek olmayýnca ödüllerin kurumlaþmasýnýn mümkün olamayýþý.
Ömer Seyfettin adýna Gönen Belediyesi hikâye alanýnda, Oðuz Atay adýna Kastamonu Valiliði roman alanýnda ödül veriyor... Haldun Taner Öykü Ödülleri ünlü hikâyeci ve tiyatro yazarýnýn uzun süre köþe yazarlýðý yaptýðý Milliyet gazetesi himayesinde sürdürülüyor. Bunlar iyi örnekler...
Baþka iyi örnekler de var. Mesela Sait Faik Hikâye Armaðaný 1955’den bu yana kesintisiz devam ediyor ve ülkemizdeki en itibarlý edebiyat ödüllerinin baþýnda yer alýyor. Ama Sait Faik gibi Türk edebiyatýnda hikâye türünün ustalarýndan Sabahattin Ali adýna baþlatýlan ödüller devam ettirilemedi. Bir zamanlar edebiyat dünyasýnda ciddiye alýnan Türk Dil Kurumu ödülleri kurum yönetimlerinin deðiþimiyle paralel olarak sessiz sedasýz ortadan kayboldu. Yeditepe Þiir Armaðaný? ise adýný taþýdýðý dergi ve yayýneviyle birlikte tarihi karýþtý. Demek ki kurumsallaþma olmayýnca adý taþýnan kiþiden veya seçicilerinden ve seçtiklerinden saðlanan itibar da ödüllerin sürekliliðini saðlamaya yetmiyor.
Ödüllerle ilgili önemli bir mesele de þu: Edebiyat ödüllerinin çoðunda þimdiye kadar ödüle layýk görülmüþ olan isimlere topluca baktýðýnýzda edebi kriterlerden çok politik veya ideolojik tercihlerin rol oynadýðýný üzülerek görüyorsunuz. Zaten hâlihazýrda devam etmekte olan veya yakýn zamanda baþlayýp sona eren ödüllerin jürilerine bakarsanýz bunlarýn çoðunun neredeyse hep ayný kiþilerden oluþtuðunu da hayretle göreceksiniz.
Star Gazetesi’nin baþlattýðý Necip Fazýl Ödülleri giriþiminin amacý hem büyük þairimizin adýný taþýyacak ve bugünkü edebiyat ve fikir dünyasýnda ihtiyaç duyulduðu aþikar olan kapsayýcý ve itibarlý bir ödül müessesesi oluþturulmasý hem de bu ödüllerin süreklilik gösterebilmesi için gereken kurumsal altyapý ve maddi desteðin saðlanmasý. Dolayýsýyla Türkiye’nin sanat ve düþünce hayatýný olumsuz etkileyen bahse konu problemlerin aþýlmasý mümkün olabilecek. Bunun için hem yapýcý eleþtirilere hem de destek ve teþvike ihtiyaç olduðunu söylemeye gerek yok herhalde.
