Ýnsanlýk tarihi boyunca en ilgi çeken konulardan birisi rüyalardýr. Rüyalarýn sýnýrý yoktur. Bir gün uçabilmenin hazzýný hissederken, ertesi gün korkunç canavarlar tarafýndan takip edilmenin dehþetini yaþayabilirsiniz. Konu bu kadar gizemli olunca, rüyalar türlü inanýþlarý da beraberinde getirmiþtir. Biz bugün rüya görmenin bilimsel kýsmýný konuþacaðýz. Rüyalar ayný zamanda nöroloji ve psikiyatrinin en ilginç konularýndandýr. Açýkçasý bedenimiz uyurken zihnimizde canlanan sahneler, düþünceler ve duygularýn oluþturduðu, gerçeðe çok yakýn renkli ve çýlgýn deneyimleri elimizdeki verilerle tam olarak açýklayabilmek mümkün deðil. Þu ana kadar neden rüya gördüðümüzle ilgili birçok teori ortaya atýldý. En çok bilineni Freud tarafýndan öne sürülen, rüyalarýn bilinçaltýmýzdaki istek ve dürtülerin bir dýþa vurumu olduðu ve geceleri bu þekilde ortaya çýkarak kendini gösterdiði teorisidir. Rüyalarýn hafýzamýzla ilgili bazý görevleri olduðuna inanýlýr. Örneðin gün içerisinde çalýþtýðýmýz bir konuyu, uyuyup uyandýktan sonra daha iyi bir þekilde anlamýþ oluruz. Bilgiler daha da oturmuþ olur. Beyin uyku sýrasýnda gerekli baðlantýlarý kullanýp bilgiyi derli toplu hale getirmiþtir. Ayný þey anýlarýmýz için de geçerli. Rüyalarýmýzýn anýlarýn þekil almasýnda rolü olduðuna inanýlýr. Hatta bazen uyanýkken çözüm bulamadýðýmýz bir konuya rüyalarýmýzda bir çözüm bulabiliriz. Baþka bir teori de rüyalarýmýzýn hiçbir anlamý olmadýðýný savunur. Rüyalarý, beynin uyku sýrasýndaki ekran koruyucu görüntüleri gibi deðerlendirir. Bazý teorisyenler rüyalarýn gerçek hayata hazýrlýk olduðunu düþünüyor. Rüyalarýmýzda ne görürsek görelim yine de bizim için en güvenli alanlardandýr. Yüksekten düþünce ölmez, bir aslan bizi parçalayýnca yine tek parça halinde uyanýrýz. Bu tür ürkütücü, kaçma-kovalamacalý rüyalar gerçek hayatta karþýlaþabileceðimiz tehlikelere karþý bir prova niteliðinde olabilir. Rüyalarýmýzýn tam olarak neyi anlattýðýna ya da bir anlamý olup olmadýðýna þu an için net bir yanýt veremesek de, uykularýmýzý daha renkli hale getiren deneyimler olduðunu söylemek yerinde olacaktýr.

RÜYALARIMIZI KONTROL EDEBÝLÝR MÝYÝZ?

Daha önce bu konuyu baþka bir açýdan ele almýþtýk. Rüyanýn içindeyken bunu anlayabilen insanlardan bahsetmiþtik. Bu defa farklý bir açýdan konuyu inceleyeceðiz. Rüyamýzda ne göreceðimizi önceden belirleyebilir miyiz? Bu konuda yapýlmýþ bir bilim kurgu film vardý. Ýnsanlar uykuya geçmeden önce görmek istedikleri rüyanýn DVD’sini bir makinaya yerleþtiriyorlardý. Böylece her gece istedikleri rüyayý görebilme þansýna sahiplerdi. Beynin çalýþmasý bu kadar basit deðil tabi ki. Harvard Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Deirdre Barrett öðrenciler üzerinde bir çalýþma planlamýþ. 76 kolej öðrencisine uykuya dalmadan önce çözmek istedikleri bir problemi düþünmelerini söylemiþ. Örneðin; tatilde nereye gitmeli, yeni aldýðým eþyalarý eve nasýl dizmeli, üniversite tercihimde önceliðim neresi olmalý gibi. Öðrencilerin üçte biri düþündükleri problemi rüyalarýnda çözebilmiþler. Örneðin öðrencilerden birisi iki üniversiteye baþvuru arasýnda kararsýz kalmýþken, rüyasýnda bir uçakta olduðunu görüyor. Uçaðýn motoru arýzalanýyor ve gitmek istediði üniversitelerden birisinin olduðu eyalete inmek zorunda kalýyorlar. Kararsýz kaldýðý diðer üniversitenin olduðu eyaletle ilgili pilot ‘O tarafta parlak ýþýklar var gitmemiz tehlikeli olur’ diye vazgeçiyor. Öðrencilerin üçte birinin düþündükleri konu ile ilgili rüya görebilmeleri de rüyalarýn kýsmen kontrol edilebildiðini gösteriyor. Yine benzeri bir durum kabuslardan kurtulmak için uygulanan bir yöntemde de yaþanýyor. Sürekli ayný kabusu gören posttravmatik stres bozukluðu hastalarýna, bu rüyalardan kurtulmalarý için özel bir terapi yöntemi uygulanabiliyor. Bu yöntemde rüyadaki korkunç olan imgelerin, komik olan imgelerle yer deðiþtirmesi saðlanýyor. Örneðin canavarý bir kukla gibi düþünmesi gibi. Bu tedaviyi tamamlayan hastalarýn yüzde 33’ü kabuslardan kurtuluyor. Bu da yine rüyalarýn kýsmen kontrol edilebildiðini gösteren örneklerden birisi. Tabi ki rüyalarý tamamen kontrol altýna alabilmek þu an için mümkün olan bir þey deðil. Çok bilinmeyenli ve gizemini koruyan rüyalarla ilgili daha fazla çalýþma yapmaya ihtiyacýmýz var.

KALÝTELÝ BÝR UYKU ÝÇÝN ALINABÝLECEK BASÝT TEDBÝRLER