D vitamini yaðda çözünen bir vitamin, iki þekli var; D2 (ergokalsiferol) ve D3 (kolekalsiferol). Her ikisi de eþit derecede emilebiliyor. Ancak D3’ün vitaminin aktif þekli olan 25 -hidroksi- vitamin D seviyesinin yükseltilmesinde daha etkili olduðu bildiriliyor. Vücutta kalsiyum ve fosfor seviyesini düzenler. D vitamini güneþ ýþýnlarýnýn uyarmasý ile derimizde 7-dehidroksikolesterolden üretilebiliyor. Ancak yaþ ilerledikçe üretimi azalýyor. Ayrýca morina balýðý karaciðeri yaðý (balýk yaðý) ve daha az olarak da bazý yaðlý balýklarda (ringa, sardunya, orkinos, uskumru) bulunur. D vitamini eksikliðinin özellikle kemik ve kaslarla ilgili çeþitli sorunlara zemin hazýrlayabildiði, kas gücünde azalma, çocuklarda raþitizm ve yetiþkinlerde kemiklerde yumuþama (osteomalazi) gibi sorunlarýn yaný sýra þeker hastalýðý, enfeksiyonlu hastalýklar ve kanser gibi hastalýklarýn geliþimine zemin hazýrlayabildiði bildirilmektedir. Uluslararasý saðlýk kuruluþlarýnýn serum D vitamini seviyesi olarak önerdiði deðer 25-35 ng/mL (mililitresinde nanogram). Son dönemlerde yürütülen saha çalýþmalarý güneþ ýþýnlarýnýn cömert davrandýðý bir Akdeniz ülkesi olan Türkiye’de D vitamini eksikliðinin yaygýn bir sorun olduðunu ortaya koyuyor. Eskiden çocukluk dönemleri haricinde pek talep görmediði için az çeþidi bulunan ve fiyatý ucuz olan D vitamini, artýk çeþitli formülasyonlar halinde yoðun talep görüyor. Kafalardaki soru, “Güneþ ülkesinde bu nasýl olur?” Kapalý alanlarda, alýþveriþ merkezlerinde daha fazla zaman geçirilmesi gibi yaþam þekli veya beslenme þekli ya da giyim tarzý birer neden olarak tartýþýlýyor.
Bu konuda yürütülen bir çalýþma dikkatimi çekti. Çalýþmada Avrupa’da yaþayan yerli halk ile buraya göç etmiþ göçmen topluluklarda serum D vitamini seviyesi ile göçmenlerin geldikleri anayurtlarýnda yaþayan bireylerin seviyeleri karþýlaþtýrýlmýþ. Avrupalý ve Avrupalý olmayan göçmen topluluklarda kan serumunda D vitamini seviyeleri karþýlaþtýrýldýðýnda Avrupalý olmayanlarda D vitamini seviyelerinin düþük olduðu gözlemlenmiþ. D vitamini miktarý deri rengine göre farklýlýk gösteriyor. Deri rengi koyulaþtýkça D vitamini sentezlenmesi için daha fazla güneþ ýþýnýna gereksinim oluyor. Ayrýca D vitamini sentezi için güneþ ýþýnlarýna maruz kalýnmasý gereken süre de mevsimsel olarak, günün saati, yaþanýlan enleme göre farklýlýk gösteriyor. Bu nedenle yaz sezonu sonu yapýlan ölçümlerde Göçmen Avrupalýlarda D vitamini deriþiminin geldikleri ülkelerdeki soydaþlarýna göre daha düþük olduðu görülüyor.
Yeryüzünde yaþayan her toplumda farklý yaþam ve beslenme þekilleri, genetik özellikler bulunuyor. Bizim coðrafyamýzda temel öðün tahýl iken, Uzakdoðu toplumlarýnda ayný amaçla pirinç tüketiliyor. Dolayýsýyla her coðrafyada saðlýklý yaþam için standart bir beslenme ya da vücut biyokimyasal özelliðinden bahsetmek ne derece doðru olabilir?
Diðer taraftan, bir çorba kaþýðý balýk yaðý (morina karaciðeri) günlük D vitamini ihtiyacýnýn tamamýný karþýlarken (440 ünite), yeterli D vitamini almak için günde 10 yumurta (her yumurtada 41 ünite) yenmesini önermek ne derece doðru! Henüz bu sorulara tam bir cevap yok; arayýþ sürüyor. Bu bakýmdan yine de tedbir olarak D vitamini desteði alýnmasý yararlý olacaktýr. D vitamini için en uygun zaman diliminin sabah ya da öðle yemeðinden önce aç karnýna alýnmasý olduðu, ardýndan emilimi artýrmak için yað bakýmýndan zengin bir diyet uygulanmasý gerektiði bildiriliyor. Ancak unutulmamalý ki D vitamini fazlalýðý da bazý riskleri artýrabiliyor; kanda kalsiyum seviyesinde artýþ, böbrek taþý, uzun süreli kullanýmda üst solunum yolu enfeksiyonu riskinde artýþ gibi.
