Bildiðiniz gibi Ermenistan-Türkiye iliþkileri 2009’da Zürih Üniversitesi’nde imzalanan protokollerle yaratýlan yumuþamaya raðmen hala sorunlu. Türkiye Azerbaycan’dan gelen tepkiler yüzünden onay sürecini askýya aldý, iki ülke iliþkilerini Karabað sorununun çözümü yolunda atýlacak adýmlara baðladý.
Günümüz itibarýyla iki ülke arasýndaki kara sýnýrlarý kapalý. Ermenistan ile olan diplomatik iliþki henüz daimi temsil düzeyinde deðil. Ermenistan’ýn KEÝ’ye akredite diplomatlarý ve özel temaslarla iliþkiler yönetilmeye çalýþýlýyor. Zaman zaman da bakanlar Perþembe günkü Davutoðlu ziyaretinde olduðu gibi birbiriyle buluþuyor.
Pek çoklarýna göre iliþkilerin düzeyi böyle seyretmeye devam edecek. Azerbaycan Türkiye üstündeki ipoteðini kaldýrmayacak. Ermenistan soykýrým iddiasýný dünyaya topyekun kabul ettirebileceði 2015 öncesinde Türkiye ile yakýnlaþmaya sýcak bakmayacak. Zaten Daðlýk Karabað sorunu da çözülmeyecek.
Ama ben iyimserim. Ýki ülke iliþkilerinin normalleþebileceðine inanýyorum. Ýyi yönetilirse Karabað sorununun çözümü gerçekleþmesi bile Azerbaycan-Ermenistan iliþkilerinin normalleþmesi yolunda adým atýlabileceðini düþünüyorum. Nedenlerim ise birden çok:
***
1. Her þeyden önce Ermenistan-Türkiye iliþkilerinin normalleþmesi için ortada umutlu olmamýzý gerektiren bir sebep olmasaydý Dýþiþleri Bakaný Davutoðlu, Müsteþarý Feridun Sinirlioðlu ile birlikte KEÝ için Erivan’a gitmezdi. 11 üyeli örgütün sembolik toplantýsýnda Türkiye’nin temsili daha alt düzeyde olurdu.
2. Dýþiþleri Bakaný’nýn tehcir konusunda söyledikleri, Ermenistan’a giderken uçaðýnda ben ve Hürriyet’ten Cansu Çamlýbel dýþýnda Yeni Þafak’tan Markar Eseyan’ýn, Agos’tan Rober Koptaþ olmasý ve ayrýca diaspora temsilcisi sayýlabilecek Samson Özararat’ýn yer almasý da siyasi sembolizm açýsýndan önemliydi.
3. Bir baþka önemli olan ama dikkatlerden kaçan noktaysa Türkiye basýnýnýn Davutoðlu’nun Ermenistan ziyaretine atfettiði anlamdý. Hemen tüm önemli haber kanallarý ve televizyon istasyonlarý Erivan’daydý. Basýn okuyucusunun ve seyircisinin Ermenistan ile olan iliþkileri ciddiye aldýðýný düþünmese orada olmazdý.
4. Görünen o ki Azerbaycan-Ermenistan iliþkilerinde de ilerleme var. Taraflar topyekun çözüm için çalýþmak yerine adým adým çözüme yaklaþmayý kabul etmiþe benzerler. Ermenistan büyük olasýlýkla kendisini stratejik açýdan zorlamayacak bir asker çekimine razý olacak.
5. 2009 sürecinden farklý olarak Türkiye bu kez Azerbaycan ile çok daha derin bir istiþare içinde olduðu izlenimi veriyor. 2009’da Azerbaycan’ý bilgilendiren Türkiye bu kez onunla danýþarak ve konuþarak Ermenistan ile olan iliþkilerini yönetiyor.
6. Türkiye de bu kez çok daha hazýrlýklý. Daðlýk Karabað ihtilafýnýn çözümü yolunda ilerlenmesini 2009 protokollerinin sponsorlarýna býrakmadýðýný hissettiriyor. Amerika ve Fransa’dan çözüm çýkmayacaðý, onlarýn Azerbaycan’daki çýkarlarýný korumak dýþýnda bir þey yapmayacaðýný Ankara anlamýþ.
7. Dört yýl öncesinden farklý olarak Ermenistan ile iliþkileri geliþtirmek istemenin nedeni belli ki artýk soykýrým suçlamalarýndan kurtulmak deðil. Ýki ülke iliþkileri karþýlýklý fayda ve bölgesel istikrar çerçevesinde görülüyor. Tarihi önyargý ve korkularýndan kurtulan Türkiye soykýrým meselesini kendi içinde tartýþýyor.
8. Davutoðlu’nun uçakta 2005’den bu yana 1915 trajedisinin anlamlandýrýlmasý yolunda Türkiye’de atýlan adýmlara referans vermesi ve “Tehcir” konusunda söyledikleri dikkate deðer. Üzüntüsünü daha önce de ifade etmiþ olan Ankara yakýnda kendi sorununu kendi çözebilir, soykýrým meselesi dýþ politikanýn gündem maddesi olmaktan çýkartabilir.
***
Ancak bunlarýn hiçbiri gelecek hafta ya da gelecek ay sýnýrlarýn açýlacaðý, Azerbaycan ile Ermenistan’ýn yarýn barýþacaðý anlamýna gelmiyor. Önümüzde zor bir süreç var. Rusya’nýn ne kadar yakýnlaþma isteyeceði, Ýran’ýn nasýl hareket edeceði, Azerbaycan ve Ermenistan’da iç dengelerin ne þekilde seyredeceði meçhul.
Bizim için þu aþamada önemli olan Türkiye’nin Kafkas politikasýna yapýcý bir etken olarak geriye dönmüþ olmasý. Azerbaycan ile iliþkilerini bozmadan Ermenistan ile normalleþme yolunda ilerleme iradesine sahip olduðunu göstermesi. Soykýrým sorununu ancak kendi içinde çözebileceðini giderek daha fazla idrak etmesi. Umutlu olalým ama hayale kapýlmayalým...
