ABD’nin sadýk bir müttefiki son zamanlarda çizgiden çýkmaya baþladý. Müttefik ülke, ABD’nin Ortadoðu politikalarýný eleþtiriyor, hatta tavýr koyuyor. ABD’den ayrý bir politika izleyeceðini duyuruyor... Geliþmeleri Washington kaygýyla izlemekte... Adý geçen ülke, Suudi Arabistan.
Suudi Arabistan, ABD’nin Suriye ve Ýran politkalarýna tepkili. Suriye’ye ABD harekatý yapýlmamasýný zayýflýk sayan Riyad, Suriye konusunda ABD’den giderek ayrýlma sinyali veriyor. Riyad, direniþçilere silah yardýmý ve hangi gruplarýn destekleneceði konusunda çoktandýr kendi bildiðini okuyordu. Þimdi daha baðýmsýz ve daha aktif hareket edeceðini söylüyor.
Suudi Arabistan’ýn seçildiði BM Güvenlik Konseyi sandalyesine oturmayý reddetmesi de Suriye yüzünden. Riyad, bu kadar bölünmüþ ve kilitlenmiþ Konsey’de üye olmaya karþý. Çifte standart var- diyor.
Suriye konusudaki Suudi tepkisinin nedeni, ülkedeki çatýþmada Ýran parmaðý görülmesi. Suudi Arabistan Suriye-Ýran yakýnlýðýnda Þii cephe görüyor... Ýran, Suudi Arabistan ile de çekiþme halinde ve yýpratýcý giriþimlerden vazgeçmiyor. Hatta Irak’taki Þii etkinliði Suudi Arabistan’ýn ABD’ye kýrgýnlýðýnýn nedenleri arasýnda. ABD’nin Ýran’a yakýnlaþmasý ve Twitter muhabbeti en çok Riyad’ý kýzdýrdý. Ýran’ýn ABD’yi parmaðýnda oynattýðýný düþünüyorlar.
Suudi Arabistan’ýn alýþýlmadýk sertlikteki ABD karþýtý manevralarýnýn nereye gideceði belirsiz. ABD Dýþiþleri Bakaný Kerry, Riyad ile aralarýnda sorun olmadýðýný söyüyor. Riyad adýna yapýlan açýklamalarda ise ABD çizgisi dýþýndaki adýmlarýn daha sonra atýlacaðý söyleniyor.
Ýki ülke iliþkilerinin petrol boyutu var. ABD bu sýralar kaya petrolünden üretimi artýrdý ve yakýnda iç tüketimi içeriden karþýlama noktasýna gelecek. ABD’nin Ortadoðu petrolüne artýk ihtiyaç duymadýðý ve bu durumun strateji deðiþikliði getireceðini savunanlar var. Riyad ayrýca önemli bir ABD silah alýcýsý. Suudi Arabistan’ýn ABD silahlarý konusunda tavýr deðiþikliði yapýp yapmayacaðý da tartýþýlýyor.
ABD’nin dünyada ve Ortadoðu’da bütün geleneksel ittifak iliþkilerinde deðiþim var. Suudi Arabistan yanýnda Mýsýr ve Ýsrail de ABD’den þikayetçi. Mýsýr’da hem Mübarek hem Müslüman Kardeþler yanlýlarý ABD tarafýndan satýþa geldiklerine inanýyorlar. ABD, Mübarek gibi sadýk bir müttefikten bir gecede vazgeçmiþti. General Sisi liderliðindeki yeni rejim de ABD’yi hasým saymakta. Washington’un Mýsýr’a yeni yaptýrýmlarý tepki yarattý.
Ýsrail, Ýran konusundaki ABD tavrýndan kuþku duyuyor. Ýran’ýn zaman kazanma ve ABD’yi kandýrma yolunda olduðuna inanan Ýsrail, ABD’nin gevþekliði yüzünden Ýran’ýn atom bombasýna yaklaþtýðýný düþünüyor. Ýran konusunda Ýsrail ve Suudi Arabistan’ýn istekleri birbirine yakýn.
Suudi Arabistan’ýn ABD’ye tepkili tavrýna bakýnca, diðer Körfez kardeþleri Kuveyt, BAE, Bahreyn ve Katar’ýn da ayný çizgiyi izleyecekleri söylenebilir. Bu ülkeler Ýran-Suriye üzerinden Þii varlýðýnýn güçlenmesinden rahatsýzlar. ABD’nin Ýran açýlýmý, bu ülkelerin aleyhine sonuçlar yaratabilir. Körfez ülkeleri, Þii karþýtý tavýrda Suudi Arabistan’ýn yanýnda yer alýrlar. Sonuçta kendi ülkelerinde Þii ayaklanmasý istemiyorlar. Çünkü biri düþerse, diðerleri de düþer.
Þekilde görüldüðü gibi Ortadoðu’daki ayrýþma, ABD ve geleneksel müttefikleri arasýnda çýkar çatýþmalarýný körüklüyor. ABD kendi çýkarlarýna bölgesel, küresel açýdan bakýyor. Bölge müttefikleri yerel bakýyor ve bu çizgiler artýk çatýþýyor... Tam uyum, en son galiba soðuk savaþta vardý... ABD’nin Ortadoðu’daki en sýký müttefikleriyle karþýlýklý güven sorunu var. NATO’daki en sýký müttefikleriyle de ABD’nin güven sorunu olduðunu dinleme skandallarý gösteriyor... ABD’nin Mýsýr ile Suudi Arabistan ile sorun yaþamasý normal deðil. Fransa ve Almanya’yý dinlemesi ise hiç normal deðil. Herkes hesapta müttefik, ama önce çýkarlar geliyor ve anlaþýldý ki kimse kimseye güvenmiyor. Yani evvela Can, çok çok sonra Canan... Böyle bir ortamda kimse kimseye müttefiklik ya da sadakat dersi verecek konumda deðil.
twitter.com/selimatalayny
