Baþkan Barack Obama, tüm abartma ve tehditlere karþýn, Ýran’ý nükleer silah edinmekten alýkoymanýn nihayetinde bir ikna meselesi olduðunu biliyor. Obama bir yandan Ýran’ýn fiili olarak bomba yapmasýnýn önüne geçmek için askeri güç kullanmaya yemin ederken, geçenlerde Ýran’ýn nükleer silah yapmadýðý gibi henüz bu yönde bir karar almadýðýný da açýklamýþtý. Bu yüzden Baþkan Türkiye’de diplomatik bir çözüm için “pencerenin kapanýyor olduðunu” söylerken, Ýsrail’in askeri güç kullanma tehdidini kastediyordu. Ýsrail için kýrmýzý hat, Ýran’ýn nükleer silah yapma kapasitesine eriþmesi (ki eriþmiþ olabilir) üstelik bunu kendi programýna göre yapmasýydý.
Savaþ söylentilerini yatýþtýrmaya çalýþan Obama, askeri harekatýn yararýný sorguladý: Pentagon; hava saldýrýlarýnýn Ýran’ýn geliþtirme çabalarýný en iyi ihtimalle bir ile üç yýl arasýnda erteleyeceðine, üstelik onu nükleer silah yapmak için kýþkýrtacaðýna inanýyor. Bu anlamda, Ýsrail’in Irak’ý bombalama deneyimi tekrarlanabilir: Nükleer silah üretmeye uygun olmayan bir reaktör yýkýldý ve üstelik Saddam Hüseyin’i neredeyse baþarýya ulaþacak olan gizli bir bomba programý baþlatmak üzere kýþkýrttý. Obama kýsa süre önce Ýsrail lobici grup AIPAC’a “Sorunu gerçek anlamda çözmenin tek yolu, Ýran hükümetinin nükleer silahlarý terk etmeye karar vermesidir” dedi.
Fakat Ýsrailli liderlere, Ýran’ý bombalayarak geliþtirmeyi sadece erteleyecekleri gerçeði sorulduðunda “üç yýl içinde çok þey deðiþir” gibi yanýtlar verme eðilimindeler. Bundan daha endiþe verici olan ise bir Amerikan dergisinde Netanyahu’nun Ýran meselesinde Che Guevara’nýn mantýðýný benimsediðinin ifþa edilmesiydi. Atlantic’ten Jeffrey Goldberg þöyle yazdý: “Ýran’ýn nükleer tesislerine önleyici bir harekat düzenlenmesi ile ilgili yaygýn olarak kabul gören bir varsayým da, bunun Ýran vatandaþlarýný rejimi desteklemeye teþvik edeceði; her ne kadar çoðunluk yöneticilerinden nefret etse de. Fakat bana söylenene göre, Netanyahu baþarýlý bir saldýrýnýn kralý çýplak býrakacaðýna, Ýran vatandaþlarýna rejimi devirme cesareti vereceðine inanýyor. Ýranlýlar 2009’da bunu yapmayý deneyip baþarýsýz olmuþlardý.”
Arjantin doðumlu Kübalý devrimcinin, gerilla savaþýna yaklaþýmýndaki temel prensiplerden biri de þuydu: Eðer küçük bir silahlý isyancý grubu, sinmiþ kitlelere despot yöneticilerinin kýrýlgan olduðunu göstermek için birkaç ciddi darbe indirirse, kitlesel isyanlarý ateþleyebilirdi. Bu hayal, Guevara’nýn Bolivya’da öldürülmesine sebep oldu. Oradaki çiftçiler, onlar adýna savaþ baþlatmak için (mecazi olarak) paraþütleriyle dalanlardan öylesine etkilenmemiþlerdi ki rejime memnuniyetle bilgi verdiler.
Hatta Obama yönetimi Netanyahu gibi, Ýranlý kitlelerin dýþ baský yoluyla rejime karþý harekete geçeceklerine güveniyor olabilir. Baþkan Obama, Ýran Yeni Yýl mesajýnda Ýranlýlar’a; yaptýrýmlarýn hükümetlerine yönelik olduðunu, ABD’nin Ýran halkýnýn dostu olduðunu ve özgür internet kullanýmý konusundaki engellerin üstesinden gelmelerine yardýmcý olmaya çalýþtýklarýný belirtti. Fakat bu mesaj, enflasyon ve iþsizlik artýnca yaþam standartlarý düþen Ýranlýlar’ý pek de tatmin etmeyecektir.
Ocak’ta The Washington Post, bir üst düzey ABD istihbarat yetkilisinin açýklamasýndan alýntý yaptý. Yetkili, yaptýrýmlarýn amacýnýn Ýran’da yeterince ekonomik sancýya sebep olarak “sokakta nefret ve memnuniyetsizlik uyandýrmak ve Ýranlý liderlerin yollarýný deðiþtirmeye ihtiyaçlarý olduðunun farkýna varmasýný saðlamak” olduðunu söyledi.
Ýsrail 2007’de, ABD ve Mýsýr’ýn yardýmýyla Gazze’yi ekonomik olarak felç edici bir ablukaya aldýðýnda benzer bir mantýða sahipti. Bunun yerel halký ayaklandýrýp Hamas’ý devirmeye teþvik edeceðini ummuþtu. Beþ yýl geçti ve Hamas’ýn Gazze’de hala sözü geçiyor.
Küba örneði ise bundan daha da cesaret kýrýcý: Castro rejimini zayýflatýp Kübalýlarý isyana teþvik etmek için tasarlanmýþ ambargonun geçen ay 50. yýldönümüydü. Yaptýrýmlarýn etkisini günlük yaþam standartlarý üzerinde hisseden sýradan Ýranlýlarýn, kýzgýnlýklarýný yaptýrýmlarý uygulayanlara deðil rejime yönelteceklerine inanmak için hiçbir mantýklý sebep yok.
Ve eðer Ýran liderliði, nükleer programýnýn askeri maksadý olmadýðý konusunda uluslararasý toplumun endiþelerini gidermek üzere yeni tedbirleri kabul edecek olursa, verdiði tavizler Obama’nýn kýrmýzý hattýna, yani nükleer silah üretmemeye dayanacak. Ýsrail’in Ýran’ýn “nükleer silah üretme kapasitesine ulaþmamasýný” öngören kýrmýzý hattýna deðil. Ve ayrýca Batý’dan buna karþýlýk taviz vermesini bekleyecektir. Çünkü yaptýrýmlar planlayan Netanyahu ve ABD yetkililerinin hayallerine karþýn, Ýran’ýn nükleer programýný desteklemek, ülkenin sorunlu siyasi ortamýnda üzerinde mutabakata varýlan ender noktalardan biri. * Bu yazý STAR Gazetesi için kaleme alýnmýþtýr.
