Fransýz Cumhurbaþkaný Nicolas Sarkozy, geçen yýl Baþkan Barack Obama’ya, Benyamin Netanyahu’ya “katlanamadýðý”ný söylerken ve Ýsrail baþbakanýný “yalancý” olarak yaftalarken yakalanmýþtý. Fakat eðer Sarkozy yeniden seçilmezse, ki bu oldukça muhtemel, Netanyahu onu birçok dünya liderinden daha fazla özleyebilir. Sarkozy yalnýz gelmiþ geçmiþ en Ýsrail yanlýsý Fransýz Cumhurbaþkaný deðil; ayný zamanda Batý liderlerinin Ýran’a karþý katý bir tutum sergilemelerini saðlamak konusunda Ýsrail’in en büyük þansý.
Hiperaktif ve savaþ yanlýsý Sarkozy, Avrupa ve ABD’yi Ýran’a karþý tutumlarýný sertleþtirmeye ve enerji ve banka sektörlerine uygulanan yaptýrýmlar aracýlýðýyla Tahran’a baskýyý artýrmaya yönelten baþ aktör oldu. Gerçekten de bu mesele konusunda Baþkan Obama’ya sürekli saðdan baský yaptý ve nükleer ayrýlýðýn çözümü adýna diplomatik uzlaþma çabalarý hakkýnda, Batýlý liderler arasýnda þüphenin sesi oldu. Muhtemel varisi Francois Hollande, Fransa’nýn Ýran’a karþý resmi tutumunu devam ettirse de, Sarkozy’nin yaptýðý gibi onlarý daha saldýrgan bir tutuma yönlendirecek ve uzlaþma senaryolarýna karþý çýkacak gibi görünmüyor.
***
Batýlý güçler Ýran ile nükleer ayrýlýðý sona erdirmek için müzakerelere girerken, Ýran’ýn Batý’nýn tüm talepleri karþýsýnda taviz vereceðine dair bir iþaret yok. Yine de eðer Tahran, programýnýn niteliði konusundaki uluslararasý endiþeleri dindirmek için somut ve kanýtlanabilir adýmlar atmaya hevesli olursa, Batý kabul edilebilir tavizlerin tanýmlanmasý zorluðuyla karþý karþýya kalacak. Ýþte bu tartýþmada Sarkozy, Netanyahu’yu memnun edecek þekilde bir oyun bozan gibi davranabilirdi.
Ýstanbul’daki görüþmeler sonucunda, Nükleer Silahlarýn Yayýlmasýný Önleme Antlaþmasý’na (NSYÖA) ve karþýlýklýlýk prensibine dayanan bir müzakere çerçevesinde karar kýlýndý. Ýran henüz buna uymadý ancak NSYÖA, Ýran’a tüm nükleer çalýþmalarýný Uluslararasý Atom Enerjisi Ajansý’nýn (UAEA) denetimine açma zorunluluðu getirdiði halde, Ýran’ýn barýþçýl amaçlarla uranyum zenginleþtirme hakkýný da güvence altýna alýyor. Böylelikle NSYÖA’yna dayanan bir diplomatik çözüm, Ýran’ýn nükleer kapasitesini silah üretimi için kullanmasýna karþý engelleri güçlendiriyor. Fakat Ýsrail ve Fransa’nýn taleplerinin aksine, Ýran’ýn zenginleþtirme kapasitesini etkisiz hale getirip ortadan kaldýrmýyor.
Obama Yönetimi’nin zenginleþtirme konusundaki tutumu daha belirsiz. Baþlangýçta Bush Yönetimi’nin sýfýr-zenginleþtirme tutumunu devralmýþken, yakýnlarda Ýran’ýn NSYÖA’ya uyumlu, barýþçýl bir nükleer programa sahip olma hakkýndan bahsettiler. Netanyahu’nun Batýlý güçlere, Ýran’a uranyum zenginleþtirme kapasitesi saðlayacak her türlü tavize direnmeleri konusunda baský yapma ümitleri, Sarkozy sahneden indiði takdirde büyük ölçüde azalacak.
Fransýz lider, müzakereler konusunda Batýlý liderler arasýnda þüpheciliðin sesi oldu ve hem Obama Yönetimi’ne hem de Avrupa hükümetlerine, Ýran ekonomisi üzerinde daha acýlý ve daha sert yaptýrýmlar uygulanmasý için faal olarak baský yaptý.
Ýngiltere Fransa’nýn sýfýr-zenginleþtirme talebini destekliyor, fakat bu konuda aktif bir tutum içinde deðil. Batýlý güçler Ýran’ýn devam etmekte olan düþük seviye zenginleþtirme meselesini þimdilik çözümsüz býrakýyor. Ancak nükleer programýný silah üretmek için kullanmasýný engelleyecek bariyerlerin güçlendirilmesinde somut ilerleme saðlayacak bir ara antlaþma yapmalarý durumunda, analistler Londra’nýn bu mutabakata uymasýnýn muhtemel olduðunu söylüyorlar.
Yakýn vadede, nükleer silahlanma tehlikesini azaltacak adýmlar içeren, fakat bir yandan da Ýran’ýn uranyum zenginleþtirmesini mümkün kýlan ve Tahran üzerindeki uluslararasý baskýyý azaltan bir nükleer uzlaþma, þu anda tam olarak Ýsrailliler’in korktuklarý þey. Ve Sarkozy, Ýsrail’in Ýran’daki nükleer tesislere karþý silahlý harekat tehditlerini reddetse de, zenginleþtirme konusundaki uzlaþmada Hollande’dan daha fazla baský yapmaya istekli olabilir.
***
Eðer sosyalist aday baþkanlýðý kazanýrsa, ilginin odaðýnda olmak isteyen ve daha katý bir tutum sergilemesi konusunda Obama Yönetimi’ne alenen kafa tutmaya istekli Sarkozy’den daha ýlýmlý bir takým oyuncusu olmasý bekleniyor. Hollande’nin tabaðý ülke meseleleri ile dolu olacak ve cumhurbaþkaný olarak dýþ politikadaki asýl önceliði, Euro Bölgesi’ni kurtarmak için yapýlan anlaþmanýn tekrar müzakere edilmesi olacak. Ýran ve Suriye benzeri dýþ politika dosyalarý, Sarkozy’nin idareyi ele alma alýþkanlýðýnýn aksine, muhtemelen Fransýz Dýþiþleri Bakanlýðý’na iade edilecek. Yani resmi politika ayný kalsa da Sarkozy’nin rakibi, Batý tarafýnda Ýran konusunda katý tutum isteyen en önemli tezahüratçýsýný susturmuþ olacak. Ýþte bu yüzden Fransýz seçmenler bugün Sarkozy’nin ikinci bir dönemi olup olmayacaðý konusunu sonuçlandýrmak için seçime giderken, Ýran nükleer anlaþmazlýðýnýn tüm taraflarýný dikkatle izliyor olacak.
Bu yazý STAR Gazetesi için kaleme alýnmýþtýr.
