7 Aðustos 1955 tarihli Hürriyet gazetesinden bir kupür:
“Bir Türk müteþebbisi yerli radyo yapýyor.”
Haber de þu: “Bir Türk kimya doktoru, radyo fabrikasýnda seri halinde imal ettiði radyoyu ithal mallarýna nazaran yüzde 50 daha ucuz fiatla (dönemin Türkçesi) satmaktadýr. Bobinler, transformatörler, kutular, þasiler, bazý rezistanslar, düðme vb gibi bakalit malzeme tamamen Türkiye’de yapýlmakta, hoparlör gibi ayrý bir sanayi gerektiren diðer parçalar Almanya’dan ithal edilmektedir.”
Haberdeki ‘Türk kimya doktoru’ Vahit Nevhiz Iþýl.
1913’te Ýstanbul’da doðmuþ, Ýzmir Erkek Lisesi’nden mezun olmuþ, Münih Maximillan Üniversitesi Kimya Fakültesi’ne girmiþ; doktora da yapmýþ.
1943’te ekmeðin karneyle satýldýðý Türkiye’ye dönmüþ.
Ýstanbul Üniversitesi’ne asistan olarak girmiþ, bir yýl sonra ayrýlarak kimya atölyesi kurmuþ; 1951’te Nevtron markasýyla ‘ilk Türk Radyosu’nu üretmiþ.
1971’de Türkiye’de TV yayýnlarý baþlayýnca ayný markayla siyah-beyaz televizyon üretimine geçmiþ. Alman SABA ve Siemens’le ortaklýk yapmýþ; 1983’te renkli televizyon üretmiþ.
Sonra?
Sonrasý ‘maalesef’…
1988’de ithal televizyonlarla yarýþamadý, sanayiden çekildi.
2001’de vefat etti, Yeniköy kabristanýna defnedildi.
‘Alman gibi baþlayýp Türk gibi bitirmiþ’ mi?
Ben böyle söylemem.
Çünkü savaþ içindeki bir ülkede ‘devlet okullarýnda’ okumuþ; üniversite için gittiði Almanya’dan ‘doktoralý bilim insaný’ olarak ülkesine dönmüþ; bir ‘Türk giriþimci’ olarak iþe koyulmuþ.
Üstelik, iþin baþýnda bir ‘Türk þirketi’ Ziraat Bankasý da kendisine ‘kumbaralý radyo’ ürettirip destek olmuþ.
Türk gibi baþlamýþ, Türk gibi üretmiþ.
Ama ‘ithalata’ yenilmiþ…
Bu hikayede ‘Türk gibi’ davranmayan tek aktör ‘devlet’…
…
Bu cümlenin beni bu kadar üzeceðini yazmadan düþünemedim.
…
Türk mühendislerin yaptýðý Devrim otomobil fabrikasýnýn; Nuri Demirað’ýn, Vecihi Hürkuþ’un uçak fabrikasýnýn, Nuri Killigil’in silah fabrikasýnýn ‘devlet marifetiyle’ nasýl yok edildiðini; bunlarýn ne anlama geldiðini daha yeni öðreniyor ve anlýyoruz.
Radyo teknolojisi, geliþmiþ ülkeleri bugünün ordu, istihbarat ve sivil havacýlýkta kullanýlan radar, hava savunma sistemleri, mobil telefon ve kablosuz internet gibi elektronik teknolojilerine ulaþtýrdý.
Türkiye bunlarý, zamanýnda radyoculara destek veren ülkelerden satýn alýyor!
Vahit Nevhiz Iþýl’ýn hikayesini okuyacak kaynak bile yok!
***
Vahit Nevhiz Iþýl sanayiden çekilip hayýr iþlerine yönelmiþ; iki okul yaptýrýp Milli Eðitim Bakanlýðý’na devretmiþ. Ýstanbul’daki Tuzla Behiye-Nevhiz Iþýl Anadolu Lisesi ve Bahçelievler Behiye-Nevhiz Iþýl Ýlkokulu.
Okullarýn internet sitelerinde de hakkýnda ‘tek satýr’ yok!
‘Kurucularýmýz’ ve ‘Tarihçe’ baþlýklarý ‘içerik yok’ uyarýsýyla açýlýyor.
Ama‘müdür’lerin, ziyaret, kabul, çiçek, hediye fotoðraflarý var!
Yeni yýl mesajým o okullardaki öðrencilere:
Çocuklar, bu okulu sizin için yaptýran merhum Nevhiz Bey, hayatýndan ilham alabileceðiniz biridir. 1. Dünya Savaþý’nýn ülkesi Osmanlý Devleti’ni parçaladýðý; vatanýn elde kalan son parçasý için destansý bir Kurtuluþ Savaþý’nýn verildiði; yoksul ve yorgun bir coðrafyada Cumhuriyet’in filizlendiði yýllarda doðdu, büyüdü, okudu…
Eðitimi, yeteneði ve kendine güveniyle Almanya’da üniversite bitirdi, doktora yaptý. Türkiye’ye döndü; bilim kariyerini giriþimcilikle birleþtirdi ve ‘elektronik teknolojisi’nin öncü þirketlerinden birini kurdu.
O günün devlet iklimi büyümesine saðlamadý.
Ama bugünün Türkiye’si hem içeride hem dýþarýda daha iyi eðitime eriþim imkanlarý sunuyor; hem de bilimsel çalýþmayý, teknolojik araþtýrma-geliþtirmeyi ve giriþimi destekliyor.
Bu imkanlarý deðerlendirin, daha fazlasýný isteyin.
Bu ülkenin zenginliði altýndaki madenler deðil, üstündeki ‘akýl’dýr.
O akýl sizsiniz…
Meraklýsýna not: Nevtron markalý radyo ve radyolu pikaplar ‘antika’ olarak 250 TL ile 1.100 TL arasýnda satýlýyor.
