Antalya civarýnda yaþadýðý söylenen Noel Baba’nýn Ren geyiklerinin çektiði kar kýzaðýnýn üstünde dolaþmasý tuhaf deðil mi? Evet, tuhaf. Ama bundan çok daha tuhaf hususlar var Noel ve yýlbaþý ritüelleriyle ilgili. Eskilerin “hurda teferruat” dedikleri, ince ayrýntýlarýna bakalým konunun:
Bizde bitmeyen tartýþmalardan biri bu. Hýristiyan batýya duyulan özentiyle kültürümüze ithal edilen yýlbaþý kutlamalarýnýn Ýslam’da yerinin olmadýðýný söyleyerek bu yeni âdete itiraz edenler bir yanda; “bunun Hýristiyanlarýn bayramý Noel’le ilgisi yok, biz yeni yýlýn geliþini kutluyoruz” diyenler öbür yanda.
Her iki tarafýn da haklý olduðu yerler var. Bir defa, yýlbaþý kutlamasýnýn Ýslam geleneðinde yerinin olmadýðý doðru; ama bunun aslýnda Hýristiyan geleneðinde de yeri yok. Hatta Kilise uzunca bir süre yýlbaþý kutlamalarýný yasaklýyor. Ama insanlarýn alýþkanlýklarýna baðlýlýklarýyla baþa çýkamayýnca hiç deðilse üzerine Hýristiyan kisvesi giydirerek kendine mal etme akýllýlýðýný gösteriyor.
Yani Hazreti Ýsa’nýn doðum günü olarak kutlanan Noel aslýnda Paganlarýn kýþ festivalinin vaftiz edilmiþ hali. 25 Aralýk Güneþ Tanrýsýnýn doðum günü. Hazreti Ýsa’nýn doðum günü ise rivayetlere bakýlýrsa muhtemelen bu tarihten birkaç ay önce olmalý. Demek oluyor ki Batý Avrupa halklarý yüzyýllardýr sürdürmekte olduklarý yýlbaþý kutlamalarý geleneðini Kilise’ye onaylatmak için Güneþ Tanrýsýnýn -ayný zamanda da Mitra’nýn- doðum gününü Hazreti Ýsa’nýn doðum günü haline getirmiþler. Bazý Hýristiyan din adamlarý Hazreti Ýsa’nýn doðum gününün kutlanmasýna itiraz etmiþ olsalar da “umumi arzu üzerine” Kilise buna onay vermek zorunda kalmýþ görünüyor.
Doðu Kiliselerinin Noel’i Vaftiz Bayramýyla bir arada kutladýklarý 6 Ocak ise yine Hýristiyanlýk öncesinin ritüellerinden birinin, eski Yunanlýlarýn Iþýk Bayramýnýn tarihi... (Doðu Kiliseleri daha sonra 25 Aralýk tarihini Noel olarak benimsediler, galiba sadece Ermeni Kilisesi Noel’i 6 Ocakta kutlamayý sürdürüyor.)
Zaten Hýristiyanlarýn en büyük iki bayramýndan diðeri olan Paskalya’nýn da aslýnda tarihteki Bahar Ekinoksu kutlamalarýnýn yeni adý olduðu bellidir. Gün ve gecenin eþit olduðu 21 Mart tarihinde, mesela pagan Cermenler boyalý yumurtalar ve çiçek sepetleri hazýrlayýp bunlarý tanrýlara sunuyorlardý. Bugün de Paskalya ayný þekilde kutlanýyor.
Yanlýþ anlaþýlma olmasýn; bunlarý Hýristiyan kültürünün olumsuz özellikleri olarak zikrediyor deðilim. Bunlar “kültürel süreklilik” örnekleri. Önüne geçilemez bir sosyolojik realite. Benzer durum Müslüman toplumlarýn kültürlerinde de var. Ýslam öncesinin toplumsal geleneklerinin Ýslamileþtirilmiþ biçimleri günlük hayatýmýzýn her alanýnda karþýmýza çýkabiliyor.
Modern dönemde batý kültürüyle iliþkimizin ortaya çýkardýðý çatýþmalar ve çeliþkiler ise biraz daha farklý bir konu:
Vaktiyle Hýristiyan Roma’nýn yaþadýklarýný biz þimdi tersinden yaþýyoruz. Onlar pagan yýlbaþý geleneklerini Noel adý altýnda Hristiyanlaþtýrarak sürdürmenin yolunu bulmuþlardý. Biz ise bu Hýristiyan geleneðini “sekülerleþtirerek” yýlbaþý kutlamalarý adý altýnda toplumsal hayatýmýza sokmuþ bulunuyoruz. Noel aðacýný yýlbaþý aðacý yaparak, Noel hindisini yýlbaþý hindisi yaparak durumu idare ediyoruz.
Ne var ki bugünlerde sinema filmlerinden maðaza vitrinlerine kadar hemen her yerde karþýlaþtýðýmýz mevcut Noel Baba imajýnýn geçmiþi çok eskilere gitmiyor. Ýskandinav bile deðil, düpedüz Amerikalý! O kýrmýzýlý, beyazlý giysiler içinde resmedilen tanýdýk figür 1930’larda Coca Cola firmasýnýn reklam kampanyasý için üretilmiþ.
Yani bugün Müslüman evlerine kadar girmiþ bulunan Noel Baba aslýnda Hýristiyan deðerlerini temsil ediyor olmaktan ziyade modern kapitalizmin bir simgesi durumunda.
