-NEW YORK-
Birleþmiþ Milletler 70.Genel Kurul çalýþmalarý nedeniyle New York’da bulunan liderlerin yoðun diplomasi trafiði, ABD Baþkaný Barack Obama’nýn heyet baþkanlarýna verdiði resepsiyonda yaþandý. Resepsiyona eþi Sare Davutoðlu ile birlikte katýlan Baþbakan Ahmet Davutoðlu’nun, daha bir-kaç saat önce bir araya gelmiþ ve Suriye konusunda anlaþamadan ayrýlmýþ Baþkan Obama ve Rus lider Putin’le ayrý ayrý görüþmesi, yalnýz Türk diplomasisi için deðil, geliþmeleri yakýndan izleyen küresel diplomasi açýsýndan da önemliydi. Görüþmelerin Türkiye açýsýndan baþlangýç seyrini, görgü tanýðý bir Türk diplomatýn þu sözleri yeterince ortaya koyuyor: Resepsiyonda Davutoðlu, herkesle normal diplomatik nezaket çerçevesinde sohbet ediyordu, önce Putin, baþ baþa görüþme talebiyle geldi, devamýnda Obama benzer þekilde Baþbakan’ýn yanýndaydý.”
Ruslarla temas sürecek
Davutoðlu-Putin görüþmesinde, Türkiye, Suriye topraklarýnda artan Rus askeri varlýðýndan rahatsýzlýðýný, özellikle Beþar Esed’li geçiþ dönemi formüllerine karþý olduðunu muhataplarýna bir kez daha aktarma fýrsatý buldu. Türk tarafýnýn önemle not ettiði nokta ise, Ruslar’ýn, Ýranlýlar’ýn aksine, Ankara ile Suriye baðlantýlý her konuyu konuþmakta kararlý olduklarýydý. Putin’in yaklaþýmý, Ruslar’ýn, Suriye’deki askeri varlýklarýnýn, bu ülkede, 80’li yýllarda Sovyetler’in Afganistan’da yaþadýðý trajediye bir kez daha izin vermeyecekleri iþaretini verdi. Bu çerçevede, Rusya, farklý cephelerde yer alsalar da Türkiye’nin bölgesel desteðine ihtiyaç duyduðunu aktardý. Bu nedenle, Putin’in Davutoðlu ile görüþmesinde cevabýný aradýðý asýl soru, “Birlikte ne yapabiliriz?” oldu. Bir Türk diplomat, görüþmenin önemini þöyle özetledi: Putin Türkiye’yi dýþlayan formüllerin peyinde olmadýðýný aktarmaya çalýþýyor, bu önemli, tutumu, Ýranlýlar’ýn tam tersi, çünkü, artýk Ýran’a bu konuda laf anlatamýyoruz.
ABD Ankara’ya güven vermedi
Davutoðlu-Obama görüþmesinde ise Amerikan Baþkaný’nýn, DAEÞ’le mücadelede kurulan koalisyon, bu arada, Ýncirlik’in devreye girmesinin rahatlýðýný sergilemesi dikkat çekti. Beþar Esed için “tiran” diyen ve “mutlaka gitmesi gerektiðini” savunan Obama’nýn, “Ama sorunu sonunda biz deðil, Suriyeliler çözecek” demesi ise Türk tarafýndan Suriye’ye dönük Amerikan stratejisine dönük çok ciddi güvensizlik yaratmýþ durumda. Görüþmeyi yakýndan takip eden bir Türk diplomat, “Rusya’nýn sahaya asker indirdiði, Suriye’nin belli bir arsasýný artýk kendisine aldýðý bir dönemde, Amerikan yönetiminin kendi ayaklarýný bir birine dolaþtýran bir hali var. Bize göre, Esed gitmeli edebiyatý bitmeli, yerini Suriye’nin geleceðinde bir koalisyon olarak ne yapacaðýmýzý konuþmalýyýz. Obama iþin o safhasýnda beklenilen kararlýlýðý bir türlü gösteremiyor, bunu, buluþmada da fark ettik” yönündeki sözleri önemli.
Davutoðlu’nun mülteci stratejisi
Baþbakan Davutoðlu’nun diðer görüþmelerinde olduðu gibi Putin ve Obama görüþmelerinde de Suriye baðlantýlý “mülteci krizi” konusunu öne çýkardýðý dikkat çekti. Türkiye, “mülteci krizi”nin Suriye Savaþý’nýn en çarpýcý sonucu olduðunu, bunun önlenmesi için Suriye’de güvenlikli bölge kurulmasý gerektiðini ýsrarla vurgulayan bir strateji yürütüyor. Bu stratejinin net sonuçlarý da alýnmaya baþlandý, öncelikle, Avrupalý müttefikler, (Almanya ve Fransa) bu görüþe çok yaklaþtý. Görüþmelerde Putin’e ayný konuda açýldýðýnda Rus liderin, Suriye kaynaklý bu vahim insani trajedinin tüm sorumluluðunun bir gün kendi omuzlarýna yüklenmesinden çok endiþe ettiði anlaþýldý. Obama’ya ise, “Suriye’den bu ölçüde uzak durduðun sürece, mülteci krizi ile doðan insani sorunun utancý yalnýz Rusya’ya yüklenmez, bir gün Amerika’nýn da üzerine sýçrar” mesajý verildi.
Büyük koalisyon kurulabilir mi?
Suriye’de çatýþmalarýn durmasýný, Esed’in gitmesini ve insani yardýmlarýn baþlamasýný öngören herkesin içinde yer alacaðý bir büyük koalisyon kurulabilir mi? Baþbakan’ýn New York temaslarýndan ortaya çýkan netice bunun hayli zor olduðunu gösteriyor. Rus ve Amerikan liderlerin Suriye krizini, bir “Beþar gitsin mi, kalsýn mý” tartýþmasýna dönüþtürmeleri ise Türkiye’yi rahatsýz ediyor. Davutoðlu’nun Obama ve Putin baþta tüm muhataplarýna verdiði ana mesaj þu: Suriye’de artýk Esed sonrasý için ne yapmalýyýz? Ülkesinde hiçbir varlýðý kalmamýþ bir insanýn gidip-gitmeme tartýþmasýyla vakit kaybetmeden, alternatifleri konuþalým.
Koalisyonda son durum
New York açýklamalarýndan ortaya çýkan son durum, ABD-Fransa-Türkiye koalisyonunun þekillendiði yönünde. Güvenlikli bölge konusunda buna Almanya’nýn da katýlmasý bekleniyor. 2003 Irak iþgali sýrasýnda yaþanýlan acý tecrübeler ve iç politikasýndaki sýkýþýklýk nedeniyle Ýngiltere’nin durumu ortada. Oysa Ýngiltere Ortadoðu satrancýnda önemli bir ülke. Londra’nýn nihai durumunu, Davutoðlu’nun, Ýngiltere Baþbakaný David Cameron ve eski Baþbakan Tony Blair ile yapacaðý görüþmelerden sonra daha net görebileceðiz.
