Öfkenin kontrol edilemediðine, özelliklede patlama þekilde yaþandýðýnda hem kiþiye hem de diðer insanlara zarar verdiði konusunda pek þüphe yok. Fakat öfke patlamasý kolay kontrol edilebilen bir durum da deðil. Birçok kiþi öfkesinin yarattýðý sorunlarýn farkýnda olsa bile, öfkesine yeniliyor. Çünkü patlama þeklindeki öfke çok hýzlý geliþiyor. Hem beyin devreleri hem de davranýþ açýsýndan kiþide alýþkanlýk haline gelmiþ oluyor.
Öfkenin bu kendiliðinden kontrol edilmesindeki zorluktan dolayý, insanlýk öfke kontrolünün yollarýný aramýþ. Örneðin peygamber efendimiz ashabýný öfkesini kontrol etmeye teþvik etmek için ashabýna þöyle sormuþ: “Siz pehlivan diye kime diyorsunuz? Kimsenin yenemediði kiþiye deriz, dediler. Hz. Peygamber (s.a.s): Hayýr, pehlivan, öfke anýnda kendine hâkim olandýr” buyurmuþtur. Yine Hz. Peygamber “Sizden biri öfkelendiðinde, ayaktaysa otursun, öfkesi geçmezse sýrtüstü yatsýn” demiþtir.
Psikiyatri/psikoloji uzun süredir öfkeyi kontrol edebilecek ilaç veya psikolojik yöntemler arayýp durmuþ. Çok þükür ki, öfke patlamasý olan kiþi istekli olup gayret ederse, öfkeyi kontrol etmeye yardýmcý olacak birikim oluþmuþ durumda. Hatta öfkeyi kontrol etme/yönetme alanýnýn merkeze almýþ profesyonel topluluklar oluþmuþ durumda. Öfke alanýnda çalýþan profesyoneller öfke kontrol programlarý geliþtirmiþ.
***
Beþ basamaklý öfke patlamasý kontrolü modeli: Öfke patlamasýný kontrol etmede benim en fazla tuttuðum model, öfkenin seyrini basamaklar halinde tanýmlayan ve kontrolünü de bu basamaklara müdahale üzerinden þekillendiren model. Bu modelde öfke patlamasý 5 aþamadan oluþur. Ýlk aþama (A), öfkelenmemize sebep olan durumlarý gösterir. Ýkinci aþama (B) öfkenin baþlayýp yükselmesini gösterir. Üçüncü aþama (C) öfkemizin doruk noktada ne kadar sürdüðünü ve o sýrada yaptýðýmýz sözel ve fiziksel davranýþlarý gösterir. Dördüncü aþama (D) sakinleþme sürecimizi tanýmlar. Beþinci aþama ise (E), öfkeden sonra ne yaptýðýmýzý tanýmlar.
Öfke patlamasýnýn kontrolü ve öfke patlamasýnýn verdiði zararlarý azaltmak için her aþamaya yönelik müdahaleler gerekir. A aþamasýnda; öfke patlamasý yaþayabileceðimiz bir durum içinde olduðumuzu mümkün olduðunca erken farkýnda olmak esas amaçtýr. Farkýndalýk için öfkelendiren olaylar listesine sahip olmak ve o anýn bu liste içinde olup olmadýðý üzerine hýzla düþünmek gerekir. B aþamasýnda, öfke patlamasý sürecinde zihnimizde geçen düþünceleri ve bedende yaþadýklarýmýzý fark etmek gerekir. Bu sýrada kendimize “öfke patlamasý sürecine girdin, tedbirlerini al, sakinleþ” telkinleri verip týrmanmayý durdurmaya çalýþmak gerekir. C aþamasýnda, sözel ve fiziksel saldýrýlarý yapmama telkini verip, ortamdan bir an önce uzaklaþma kararý almak gerekir. D aþamasý, kendine sakinleþme telkini ve mümkünse fiziksel uzaklaþma gibi tekniklerle kendini sakinleþtirmeye çalýþmayý içerir. E aþamasý, öfke patlamasý ile baþkasýna verdiðimiz hasarý toparlama yani onarma sürecidir.
Bu aralar öfke kontrolü meselesi üzerine yoðunlaþmamýn sebebi, özellikle eþlerden birinin veya ikisinin öfke kontrol problemi olmasýnýn evliliðe verdiði hasara sýklýkla þahit olmam. Bu sebeple Mutlu Evlilik Atölyesi’ne öfke kontrol modülü ekledim. Çünkü öfkeyi kontrol etmek iliþkiler için elzem.
