Ýran’la ilgili yazmaya devam ediyorum, öðretici ve hayli eðlenceli oluyor. Ýran Dýþiþleri Bakaný Salihi, Esad’dan sonra, Mussolini’ye selam çakacak kadar ‘eski’ olan þu ‘bizim’ gazeteye bir mülakat vermiþ. Çok ilginç bir söyleþi. Mesela Ýslam ‘devrimi’(!) yaptýðýnýný sanan bir ülkenin Dýþiþleri Bakaný olan Salihi, ‘laik’ ve ‘modern’ olan ‘gazeteye’ ‘siyasi’ Ýslam’ý þikâyet ediyor . ‘Tehlikenin farkýnda mýsýz, siz Türkler, titreyin ve kendinize gelin, cihat, geliyor, cihat dibimizde’ Tabii bu þikâyet ‘laik ve ‘modern’ gazetemizin çok hoþuna gitmiþ ve dün itibariyle ‘ Kemalist Türkiye’den faþist Ýtalya’ya selam’ tarihi manþetinden sonra -bence- ikinci tarihi manþetini patlatmýþ: ‘ Cihatçýlar Dibimizde.’ Ýþte faþizm bunun için tehlikelidir, her kýlýða girer. Kimi zaman-tarihi bir süreçte- kendisini bir dinin, inanýþýn, uygarlýðýn temsilcisi gibi gösterir, kimi zaman toplumcu, adil bir düzen kýlýðýna girer. Ama bütün faþistler, yukarýdaki örnekte gördüðünüz gibi, yine bir tarihsel eþikte buluþur ve kol kola girer. Ben bir önceki yazýmda Ýran diktatörlüðünün Ýslam’la alakasý olmadýðýný söylemiþtim; iþte Salihi, Mussolini’ye selam çakan gazeteye Ýslam’ý þikâyet ederek beni doðrulamýþ oldu.
Þimdi Ýran ekonomisine bakalým. Ýran ekonomisi Salihi’nin anlattýðý gibi baþarýlý mý; ambargo olmasa gerçekten gaza basýp gidecekler mi?
Bütün dünyada enflasyon gerilerken Ýran’da yüzde 60’lara varan bir enflasyon var þu sýralar, özellikle et fiyatlarý hýzla yukarý çýkýyor. Tabii ki temel tüketim mallarýndaki bu hýzlý fiyat yükseliþleri ABD kökenli ambargoya baðlanabilir. Dünya petrol rezervlerinin yüzde 10’nunu, doðalgaz rezervlerinin de yüzde 17’sini elinde bulunduran Ýran bu zenginliðini kullanamamaktadýr. Ýran, net doðalgaz ithalatçýsýdýr. Ayrýca iþlenmiþ petrol ürünlerini de ithal etmek zorunda. Benzinin karneye baðlanmasý bu yüzden. Ýran’a uygulanan ambargonun ve Ýran’ýn Hürmüz Boðazý tehditlerinin petrol fiyatlarýný yukarý çýkaracaðý beklentisi vardý, ama petrol fiyatlarý Nisan ayýndan bu yana yüzde 20’den fazla düþtü. Çünkü Libya devrimi sonucu üretim baþladý, Suudi Arabistan üretimi artýrdý.
Ýran oligarþisi, bir zamanlar Sovyetlerin yaptýðý yanlýþý yapýyor. Elindeki kýsýtlý zenginlikleri silahlanmaya-konvansiyonel ve nükleer- ayýrýyor ve içe kapanýyor. Bu yüzden bugünlerde baþta Türkiye olmak üzere birçok yatýrýmcý artýk Ýran’dan çekilme kararý alýyor. Çünkü Ýran ekonomisi, Ýran devlet elitinin denetlediði Bonyad denilen vakýflar üzerinden yürüyor. Bonyadlar dýþýnda baþta Devrim Muhafýzlarý’nýn denetlediði Basij milislerinin ekonomik aðý var. Bu aðý Ahmedinecat tarafý denetliyor. Aslýnda devlet bile olmayan devlet içindeki oligarþik-piyasa dýþý- yapýlarýn denetiminde olan bu ekonomik aðlara baðlý olarak devlet, dýþarýya dönük serbest ticari anlaþmalarý imzalamýyor, yükümlülüðe girmiyor. Devlete dayanan bu iki piyasa dýþý yapý, yasal bankacýlýk sistemini de çalýþtýrmýyor. Yine devletin denetlediði ve faize dayalý bir riba ekonomisini yayan, ticaret lisansýný ellerinde bulunduran sarraflar hem yabancý yatýrýmcýlarla hem de bu iki ekonomik að arasýndaki parasal iliþkileri yürütüyorlar. Tabii ki bu oligarþik kanatlar birbirleriyle çatýþýyorlar ve bu siyasete de yansýyor.
Riba’nýn kaynaðý bir ekonomi
Týpký Rusya’daki gibi, 1979’da, devrim sonrasý, ülkenin tüm zenginliði-fabrikalarý, madenleri- mollalarýn kontrolündeki vakýflara geçti. Rusya’da da eski KGB ajanlarý böyle bir yaðma ile oligark oldular. Mesela þu an Ýran’ýn en zengin ailesi Rafsancani ailesidir. Ýran’ýn zengin bakýr madenleri bu ailenin denetimindedir. Örneðin Humeyni’nin korumasý olan ve en büyük vakýflardan birinin baþýnda olan Muhsin Rafiqdost, Rafsancani’nin icazetinden geçerek Devrim Muhafýzlarý Bakaný oluyor ve sonra inþaattan, ilaç sanayine kadar tüm stratejik sektörleri denetleyen, on milyarlarca dolar cirosu olan aðýn baþýna geçiyor.
Ýran’da bu yapýlarýn bulunduðu tekellere haraç vermeden piyasalara giremezsiniz. Ýran’ýn bu ‘vakýflarýnýn’ kayýt dýþý servetinin, Ýran milli gelirini katladýðý biliniyor. Çünkü piyasa dýþý muafiyetleri ve dokunulmazlýklarý var. Týpký bizim OYAK gibi. Tabii ki bu vakýflarýn baþýnda bulunan molla oligarklarýn küresel fonlarda, küresel finans kapital içinde de milyarlarca dolar yatýrýmlarý var. Yani Ýran bugün kayýt dýþý mali oligarþinin, faizin, ribanýn kaynaðý sayýlacak bir ülkedir.
Þimdi soruyorum, bu yaðma düzeninde, ambargo olmasa bile, enflasyon, iþsizlik, yoksulluk olur mu olmaz mý, dini kendisine kalkan yapan molla oligarþisinin Þah oligarþisinden ne farký var?
