Suriye geliþmelerinin Türkiye piyasalarýný ve ekonomisini etkilemesine izin vermemek gerekiyor. Türk uçaðýnýn Suriye tarafýndan vurulduðu- haberi ajanslara düþtükten sonra dünya petrol fiyatlarý yükseldi... Refleks olarak piyasa petrol fiyatýnýn yükseleceðini varsaydý... ‘Çatýþma’ haberleri hep petrolü yükseltir... Sonra piyasa yatýþtý ve fiyat geriledi. Ama Suriye meselesinin petrol piyasasýna bir etkisi olmadýðýný bile bile piyasa fiyatla oynadý.
Genelde de Suriye, sadece Türkiye’nin deðil, genel dünyanýn sorunu... Dünya oyuncularý Suriye’de saf tutmuþ durumdalar... Rusya ve Çin, Þam yönetiminin gayet saðlam arkasýndalar. ABD, kasýmda seçime giderken macera istemiyor, Avrupa’nýn gürültü yapmak dýþýnda gücü ve niyeti yok. Suriye, Libya deðil petrolü yok. Bu ortamda Suriye’de mevcut durum uzun zaman deðiþmeden böyle sürebilir... Dünyadaki güçlerin þimdiki gibi karþýlýklý saf tuttuðu Bosna’da ilk müdahale için üç yýl, binlerce ölü ve üzerine 8 bin Bosnalý Müslüman’ýn öldürüldüðü bir Srebrenitza katliamý gerekmiþti... Suriye’de de dýþ müdahaleyi körüklemek için ya da önlemek için muhtelif provokasyonlar beklenmelidir. Ancak Türkiye’nin yatýrým ve ekonomik önceliklerinden kopmamasý gerekiyor. Suriye baþlýklarýndan hemen önce Moody’s’in Türkiye’nin notunu yükseltip -yatýrým yapýlýr- sýnýfýnýn kýyýsýna getirmesiyle meþguldük... O sýnýfa geçmemiz gerekiyor... Þam’daki çetenin sonsuza dek orada kalmayacaðýný, bütün hesaplarýn da sorulacaðýný bilelim ve dikkatimizi kalkýnma önceliklerimizden ayýrmayalým. Suriye hayat boyu Türkiye’nin çekim merkezinde kalacaktýr. Zaten bir yere gidemez.
Düþük petrol iyidir
Dünya petrol fiyatlarý düþüþte ve düþük petrol iyidir. Düþük petrol, ithalatçý ülkelerin masrafýný azaltýr. Mesela Türkiye’nin... Yatýrým bankasý JP Morgan, perþembe günü Türkiye ve Hindistan hisseleri için yatýrýmcýsýna -normal piyasa aðýrlýðýnýn üzerinde alým yap, bu ülke hisselerini artýr- diye önerdi... Düþük petrol,Türkiye ve Hindistan’ýn cari açýðýný azaltýyor, maliyeler güçleniyor, büyüme hýzlarý artýyor... ABD’de Baþkanlýk seçimi öncesinde petrolün düþeceðini birkaç ay önce anlatmaktaydýk. Öyle oldu. Suudi Arabistan petrol arzýný artýrdý. FED para pompalamadý, petrolü yükseltmeyecek Twist operasyonu yaptý. Bu ortamda en az kasýma kadar petrol fiyatýnýn fýrlamasýna izin verilmez. Kasým demek zaten yýl sonu demek. 2013’e de o zaman bakarýz.
Yabancý yatýrýmda kýyasýya rekabet
Mayýs 2011’de Kanadalý Bombardier uçak firmasýnýn Fas ya da Türkiye’de bir fabrika kurmayý planladýðýný bildirmiþtik. Orta menzilli uçaklarýn daha çok montajýný yapacak ve 8 yýl sonra tam kapasiteye ulaþýnca 850 iþçi çalýþtýracak bir fabrika... Þirket daha sonra Fas’ý seçti. Bu kararýn nedenlerine bakmak ve Türkiye’nin neden seçilmediðini analiz etmek gerekiyor. Gerçi bir Amerikalý dev uçak firmasýnýn Türkiye’yi de bilen yetkilisine geçen -neden orayý seçtiler acaba- sorduðumuzda -Fas’ta Fransýzca konuþuyorlar, ondandýr- diye kestirip attý. Ama Fas, Bombardier’e ne saðlamýþ bakalým, biz de doðrudan yatýrýmda geride kalmayalým. Bu yatýrýmlar önemli.
Bombardier’in fabrikaya 8 yýllýk yatýrým bütçesi 200 milyon dolar. Hemen 2013’te fabrikayý iþletmeyi planlýyorlar.
Fabrika Kazablanka’da serbest bölgede 10 hektar araziye yapýlacak. Arazi fiyatý açýklanmadý.
Þirket ilk 5 yýl vergi ödemeyecek. Sonraki 20 yýl vergi oraný yüzde 8.75, sonra yüzde 17.5.
Fas’ýn -yatýrým mallarýna- ayrýca vergi muafiyeti ve teþvikleri var. Serbest bölgede ortalama aylýk ücret 327 dolar. ‘Türkiye ve Tunus’tan düþük, Güney Afrika’dan 4 kat, Ýspanya’dan 10 kat düþük’ diye reklamý var.
Fas’ýn 55 ülke ile Serbest Ticaret Anlaþmasý var. 8Bu sayede 1 milyar tüketiciye ve dünya ekonomilerinin yüzde 60’ýna ulaþýlýyor- diye reklam yapýlýyor.
Fas ayrýca uçak üretim ve bakým teknisyeni yetiþtirecek bir teknik okul açtý. Okulun da kararda etkili olduðu tahmin ediliyor... Sonuçta Fas’ýn saðladýðý kolaylýklar, at-deve birþey deðil. Ama fabrikayý orada kuruyorlar.
twitter.com/selimatalayny
