“Biliyorsun Archie, Suriye’de ne olup bittiðiyle biz yakýndan ilgiliyiz” diyor evindeki çalýþma odasýnda üstü evrakla dolu masanýn arkasýndan gözlerini devirerek alçak sesle konuþan adam... “Özellikle de þimdi; komünistler ile milliyetçilerin bir þeyler yapmaya kalkýþtýðý þu günlerde... Derhal Þam’a gitmeni istiyorum... Büyükelçiyle görüþ... Neler yapýlmasý gerekiyorsa...” diye de ekliyor...
Umarým, bazýlarýnýza gündem-dýþý gelse de gündemle fevkalade ilgili olduðuna inandýðým yan konulara dalmama kýzmýyorsunuzdur.
Masanýn gerisindeki adamýn adý John Foster Dulles... 1953 ile 1959 yýllarý arasýnda ABD’nin dýþiþleri bakanlýðý koltuðunda oturan kiþi... Kardeþi Allen Dulles da CIA’nin baþýndadýr (1953-1961)...
Archie diye hitap ettiði kiþi, ABD baþkanlarýndan Theodore Roosevelt’in yeðeni Archibald Roosevelt’tir. Ortadoðu’ya özel ilgi duyan, Arapça bilen, bir Arap kýzla evlendikten sonra istasyon þefi olarak Ýstanbul’da görev yapmýþ bir CIA ajanýdýr Archie... Ýstanbul’daki görevi 1953’te sona erince, ‘gazeteci’ kimliðine bürünüp Amerika’nýn Sesi Radyosu’nda çalýþmýþ, ardýndan örgütün Ortadoðu masasý sorumluluðunu üstlenmiþtir...
Gördünüz; tamamiyle gündem dýþýna düþmüþ sayýlmam... Sonuçta, Suriye konusunda ABD’nin o yýllarda neler yaptýðýný (veya yapamadýðýný), yapmak istediðini kimler eliyle ve hangi yöntemle hayata geçirmeya çalýþtýðýný öðrenebileceðimiz bir ‘örnek olay’ bu...
Þimdilerde yapýldýðý gibi kafadan atarak veya hayalimden uydurarak da yazmýyorum; Archie’nin kaleme aldýðý ‘For Lust of Knowing’ (‘Bilmenin Þehveti’) kitabýndan aktarýyorum... Daha doðrusu, Hugh Wilford’un ‘America’s Great Game’ (‘Amerika’nýn Büyük Oyunu’) kitabýndaki (s. 246 vd) alýntýdan...
CIA’deki kodadýyla ‘WELS’ 1 Temmuz günü Beyrut’a varýr; yanýnda kendisi gibi CIA ajaný olan kuzeni Kim Roosevelt ile birlikte... Kim’in kodadýnýn da ‘NEARMAN’ olduðunu öðreniyoruz. Onlarý orada CIA’den bir baþka isim karþýlýyor: Wilbur Eveland... Eveland kuþku uyandýrmamak için onlardan bir gün önce Beyrut’a gelmiþtir...
Derhal ziyaretine koþtuklarý büyükelçi Jimmy Moose da tanýdýk biridir; Archie ile yolu Baðdat’ta kesiþmiþ eski bir kulaðý kesiktir o da...
Aslýnda üçlünün ve tabii CIA’in de esas hedefi Suriye deðildir; Suriye’nin yanlýþ ellere düþmesi engellenerek Arap Dünyasý’nda ‘milliyetçi’ hisleri ayaklandýrmýþ Nasýr’ý Mýsýr’da zora düþürmek amaçlanmaktadýr...
Bakýn þimdiye kadarki özetten ne çok þey öðrendik: “Gidin, Suriye’yi þöyle bir karýþtýrýn” talimatý verilebiliyor CIA ajanlarýna... Suriye karýþtýrýlýyor, ama o yolla baþka bir ülkenin hesaplarý bozulmak üzere...
Ýlk gün, Archie Arap eþinin akrabasý olan Suriye genelkurmay baþkaný Gen. Þevket Þukayr’ý ziyaret eder. Büyük umutlarla gider, ancak hayal kýrýklýðýna uðrar... Karþýsýndaki general tipik bir Nasýr-muhibbi gibi konuþmaktadýr...
Gen. Þukayr birkaç gün sonra görevden alýnýr...
Eveland zengin bir toprak aðasýyla tanýþtýrýr onlarý; Mikhail Ýlyan’la... Mikhail Bey siyasetle yakýndan ilgilidir ve ‘Türkiye-yanlýsý’ devlet baþkaný Þükrü Kuvvetli’ye karþý yapýlmýþ ‘CIA-damgalý’ darbe (1949) için hayli para harcamýþtýr. Wilford, “ABD stratejisine çok uygun bir adamdý” diyor Ýlyan için...
Toplantý verimli geçer. Archie’nin Arapça sorduðu “Komünistlerin ülkeyi ele geçirmemesi için ne yapýlabilir” sorusuna öyle bir cevap verir ki, Amerikalý ajanlar, “Yahu, bu adam bize darbeden bahsediyor” diye birbirlerine bakýþýrlar. Archie’nin, “Yalnýzca ABD parasý ve gücüyle yapýlabilir mi?” sorusuna, Suriyeli toprak aðasý, “Elbette” cevabýný verir....
Üçlü etrafý biraz daha kolaçan eder, Suudi Arabistan’a kadar gider... Washington’da Dulles Suriye’de yapýlacak darbenin kaça mal olacaðýný öðrenmek ister... Ýlyan’dan Eveland aracýlýðýyla “Suriye parasýyla yarým milyon” cevabý gelince sevinirler...
Suriye halkýný yönetime karþý hareketlendirmek için 31 Aðustos tarihi belirlenir...
Wilford, anlatýmýnýn burasýnda, “Archie oyuna yeniden dönmüþtü” der...
Oyun bölgemizde eskiden beri böyle oynanýyor arkadaþlar...
