Viyana’dan, Kafkasya’ya, Baðdat’a uzanan bölgede Türkiye, tarihi bugüne taþýyor.
Eylül hüzün ayý mýdýr? Tarih, hüzünlerin ya da zaferlerin, zamana ve zemine baðlý olduðunu anlatýr... Zafer, kimi zaman da eldekini korumaktýr... Bir Eylül ayýnda Osmanlý Ordusu Viyana’dan dönüþe baþlamýþ, Bir baþka Eylülde Türk ordusu, düþmaný Sakarya nehri kýyýsýnda durdurmuþtur. Diðer bir Eylülde, Kafkas Ýslam Ordusu Bakü’ye girer. Daha eski bir Eylülde, Müslüman Memluk ordusu Moðollarý Ayn Calut- Filistin’de durdurur. Moðol istilasý durdurulmasa, Ortadoðu’nun ve Türklerin tarihi farklý akardý.
Viyana-Anadolu-Kafkasya-Filistin coðrafyamýzýn bize verdiði tarihtir.
Ortadoðu, bölgeye yabancý olanlarýn yakýn zamanda koyduðu bir isimdir. Uzak zamanda ‘bir yerin doðusu’ diye bir kavram yoktu, Osmanlý Ýmparatorluðu vardý, payitahtýn vilayetleri vardý. Ortadoðu denen alan, bir jeopolitik merkezdir. Diðer merkezlerden coðrafya ile ayrýlýr ve kendi coðrafyasýnýn siyasetini ve tarihini yaþar.
Ortadoðu beþ denizle diðer coðrafyalardan ayrýlýr: Hazar, Karadeniz, Akdeniz, Kýzýldeniz ve Umman Denizi... Ýki çöl, dýþ sýnýrlarý tamamlar: Ýran ve Libya... Dýþ sýnýrýn doðusunu bir sýradað tutar: Kafkaslar. Ortadoðu’nun beþ parçasý vardýr: Mýsýr, Anadolu, Güney Kafkasya, Ýran ve Arabistan. Bölgeyi, Mezopotamya’dan baþlayýp Anadolu’ya uzanan, oradan güneye Suriye-Lübnan kýyýsýna dolaþan tarým arazisi beslemiþtir. Su, buradadýr.
Ortadoðu’nun bu beþ parçasý, daha da parçalara ayrýldýðý için bölge rahat huzur görmez. Beþ parça ne zaman birleþse, bölgede huzur ve barýþ olmuþtur. Son birleþmenin yapýsý, Osmanlý Ýmparatorluðu idi. Þimdi ise bu beþ parçanýn daha da parçalanmasý-parçalanmamasý mücadelesi sürmektedir.
15 Eylül, Bakü’nün Ermeni-Bolþevik iþgalinden kurtuluþunun 100. yýldönümüdür. Bakü’yü, Osmanlý-Azeri-Kafkas gönüllülerin oluþturduðu ve bir Osmanlý Ýmparatorluk ordusu olan Kafkas Ýslam Ordusu kurtarmýþtýr. Bu harekatla günümüz Azerbaycanýna giden yol açýlmýþtýr.
Kafkas Ýslam Ordusu, Temmuz 1918’de Þark Ordular Grubu altýnda Enver Paþa’nýn talimatýyla kuruldu. Baþýna Enver Paþa’nýn kardeþi Nuri Paþa geçti. Yaklaþýk 20 bin mevcutlu ordu, Kafkasya’da ilerlemeyi ve bölgede iþgalci olan Bolþevik-Ermeni varlýðýna son vermeyi, daðýnýk Müslüman Kafkas topluluklarýný hareketlendirmeyi amaçlýyordu. Kafkas Ýslam Ordusu bir çete hareketi deðildi.
Sonradan ‘Turancýlýk’ diye küçümsenmeye çalýþýlan bu çaba, zamanýn askeri ve stratejik gereklerinden ortaya çýkmýþtý. Dönemin Kafkasya haritasýna bakýldýðýnda, makul ve uygulanabilir bir stratejiydi. Her þey olup bittikten sonra geriye bakýp ‘Enver maceracýydý, þuydu buydu’ diye küçümsemek, tarihi badanayla örtmeye çalýþmaktýr. Son ana dek kahramanca vuruþmaya devam edenlerin vatanseverliðini sorgulamak, yersizdir.
1918 baþýnda Lenin-Stalin ikilisi bölgede Gürcistan’ý pekiþtirmiþ, diðer alanlarý Bolþevik-Rus birliklere ve Ermenilere býrakmýþtý.
Bu cesaretle Ermeniler Mart 1918’de Bakü’de onbinlerce Müslümaný katletti. Büyük bir soykýrýmdýr. Yine Mart’ta Brest-Litovsk anlaþmasýyla Rusya savaþtan çekildi. Ancak Almanya da Rusya’ya karþý Osmanlýyý yalnýz býrakmýþtý. Aylar içinde Moskova, Gürcistan üzerinde Almanya hakimiyetini tanýdý.
Bütün bu akýntýlarýn kýrýlma noktasý da Azerbaycan’dý. 1918 yazýnda Osmanlý ordusu ile Gürcistan’da üslenen Alman ordusu Bakü-Tiflis-Batum hattý için savaþtýlar.
Birinci Dünya Savaþýnýn Osmanlý-Alman ittifaký ezbere konuþulur. Ancak 1918 sonrasýnda bu ittifakýn çatladýðý ve Almanya’nýn Osmanlýdan uzaklaþtýðý gözardý edilir. ‘Türk gibi sözüne sadýk olmak’, sadece Türklere mahsus bir durumdur. Osmanlýyý en önce müttefikleri satmýþtýr.
Neden Bakü? Almanlarýn, Ruslarýn ve Ermenilerin Bakü iþtahý neydi? Eylül 1918’de Bakü’de Kafkas Ýslam Ordusu’nun karþýsýnda neden bin kiþilik Ýngiliz birliði vardý? Bakü için Ýngilizler neden çarpýþýyordu? Bütün bu sorularýn tek cevabý var: Petrol... 100 yýl önce Bakü petrolü, düþman saflardaki Almanya ve Ýngiltere’yi silahlarýyla Kafkasya’ya getirip, bölüþüme oturtmuþtu. 1918’in sonunda Rusya dahil hepsinin ortak çabasý, Osmanlýyý petrolden uzak tutmaktý.
Bakü kurtarýldý, ancak devamý gelemedi. 30 Ekim Mondros, savaþý Osmanlý için bitirdi.
Kafkas Ýslam Ordusu’nun bir hedefi de, petrol bölgesinden limana baðlanan Bakü-Tiflis-Batum demiryoluydu... Bugün, Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattýnda, Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattýnda ve bölgeyi birleþtirici diðer projelerin 100 yýl uzaðýnda Kafkas Ýslam Ordusunun ve kahramanlarýnýn hatýrasý vardýr.
Türkiye, ulaþtýrma alanýnda kara ve havayolu projelerinde önemli atýlýmlar yaptý. Þimdi demiryolu aðýnýn da modernleþtirilmesi, geliþtirilmesi ve stratejik hedeflere uygun hale getirilmesi gerekiyor. Bu konuda Çin ile görüþülmekteydi. Ancak Mayýs ayýnda Baþbakan Binali Yýldýrým’ýn temasý sonucu, demiryolu sektöründe Türkiye’ye yeni kapýlar açacak bu dev proje Almanya’ya da önerildi.
Ve bu Eylül itibarýyla Almanya, Türk demiryolu aðýný baþtan sona geliþtirecek, yeni hatlar açacak, Türkiye’ye de teknolojik katký-birikim saðlayacak 35 milyar euroluk bu tarihi projeye yakýn duruyor. Almanya, stratejik projeye Çin’e kýyasla daha iyi koþullar getirdi. Alman medyasýna göre bu konuda halen görüþmeler sürüyor ve Almanya, Çin tekliflerini aþacak yeni teklifler hazýrlýyor.
Almanya ve demiryolu deyince, zihinlerde Berlin-Baðdat Demiryolu var... Sultan Abdülhamit döneminin Ortadoðu’daki stratejik deðerlendirmeleri ve ittifaklarý var. Anadolu’nun demiryolu altyapýsý, Baðdat demiryoludur. Evet bu hatla Almanya, Musul petrolüne ve Basra limanýna ulaþmayý hedeflemiþti. Osmanlý-Alman ittifakýnda eþit çýkarlar, iliþkiler vardý ya da yoktu. Ancak her ülke kendi çýkarýna bakar. Türkiye için de zaman, mevcut çýkarlarý ve hedefleri dengelemek ve en iyi neticeyi almak zamaný.
Projenin Almanya’ya verilmesiyle, Türk ekonomisine önemli bir güven ve kaynak tazelemesi yaþanacak. Alman yatýrýmý ayný zamanda AB-Türkiye ekonomik iliþkilerinin canlanmasýný saðlayacak, Türkiye yatýrým ortamý üzerindeki bulutlarý daðýtacak. Almanya, kur çalkantýsý yaþanýrken yatýrýma giriþerek, Türk ekonomisine güven ve destek veriyor. Ekonominin bu darboðazý aþacaðýný biz biliyoruz da, Almanya da ayný þeyi söylüyor.
Baðdat Demiryolunun bir kolu, Anadolu’dan baþlayýp Suriye-Lübnan-Filistin üzerinden Hicaz’a gider. Geleceðin müreffeh Ortadoðusunda Hicaz Demiryolunun da ihya olmasý, bir hayal deðil... Türkiye merkezli Baðdat ve Hicaz hatlarýyla birbirine baðlanacak Ortadoðu kent ve limanlarýnýn, herkesi zengin edecek ekonomileri iþletmesi, bir hayal deðil. Emsali var: 100 yýl önce Ortadoðu birleþikken huzurluydu.
Viyana’daki Osmanlý Kuþatmasý, yardýma gelen Lehistan-Polonya Kralý Sobieski’nin müdahalesiyle 12 Eylül’de kýrýldý. Aslýnda Viyana çok önce teslim olmaya hazýrlanýyordu. Leh asýllý tüccar Cerzi Françiþek Kulçitzki olmasa, belki Viyana çoktan düþerdi.
Türkçe de bilen Kulçitzki, kuþatma altýndaki Viyana’dan çýkýp dýþarýdaki durumu öðrenmek ister. Osmanlý askeri gibi giyinir, sonra Türkçe konuþarak, selamlar vererek, yürürken Türkçe þarkýlar söyleyerek kuþku uyandýrmadan kuþatma çemberini aþar. Dýþarýda, Sobieski’nin büyük bir orduyla Viyana’yý kurtarmaya geldiðini öðrenir. Ve kente geri dönüp bu haberi yayar. Viyana yeni bir þevkle direnir, Sobieski’yi bekler.
Osmanlý ordusu çekildikten sonra Kulçitzki Viyana’nýn kahramaný olur. Sobieski, bu ünlü Leh vatandaþýna, Osmanlý ganimetinden istediðini almasýný söyler. Kulçitzki, geride kalan birkaç yüz çuval çekirdek kahveyi alýr. Sonra bu kahvelerle Viyana’nýn ilk kafe’sini açar. Baþlangýçta, sert sade kahve ilgi görmez. Giriþimci Kulçitzki, kahveye süt ve bal ekleyip, fark yaratýr ve Viyana, o zaman kafeler baþkenti olur. Polonya dýþiþleri kayýtlarýna göre, Kulçitzki’nin ilk kafesi bir yýl içinde kapanýr, ama giriþimci, biri hala açýk olan iki kafe daha açar. Halen Viyana’da adýný taþýyan bir sokak ve sokakta kahve yapan heykeli vardýr. Viyana belki düþmemiþtir ama Avrupa siyasetçisi ‘Doðunun’, Viyana’nýn Landstrasse yolundan baþladýðýný bilir.
