Sultan Abdülmecit, memurlarýn þahsý ve memuriyetleri hakkýnda mümkün olan tasarrufa dikkat ve riayet etmeleri hakkýnda bir Hatt-ý Hümayun yayýnlamýþ, nasýl tasarruf edileceðine dair alýnan kararlarý bildirmiþti.
Osmanlý maliyesi bilhassa 19. asýrdan itibaren zor zamanlar yaþamýþ, borçlarýný ödeyemez olmuþ, maaþlarýn daðýtýlmasý dahi zorlaþmýþtý. Üst düzey bürokratlarýn israfa varan harcamalarý da bu kötü duruma eklenince devlet, mali anlamda tam bir çýkmaza girmiþ, alýnan tedbirler de ne yazýk ki bir çözüm olmamýþtý.
Özellikle Tanzimat ile baþlayan borçlanma ve israfa varan bazý harcamalar devletin mali açýdan iflasýn eþiðine gelmesine neden oldu. Hatta bu yüzden Sadrazam Mahmut Nedim Paþa’nýn sadareti zamanýnda devlet, borçlarý ödeyemeyeceðini açýklamýþ ve moratoryum (borçlarýn tamamýnýn veya bir bölümünün, belirli bir süre için ödenemeyeceðini bildiren resmi duyuru) ilan etmek zorunda kalmýþtý. O dönemde maliyeyi düzeltmek adýna tasarruf amacýyla Bâbýâli’de Tensikat ve Tasarrufat Komisyonu kurulmuþ, pek çok görevli iþinden edilmiþ, 100 kuruþun üzerindeki maaþlarýn yüzde 5’ine hazine adýna el konulmuþtu. Devletin mali açýdan kötü gidiþatýna yönelik alýnan bu tedbirlerin benzerlerine daha evvel Sultan Abdülmecit zamanýnda da rastlamak mümkün lakin daha iptidai þekliyle. Padiþah, memurlarýn þahsý ve memuriyetleri hakkýnda mümkün olan tasarrufa dikkat ve riayet etmeleri hakkýnda bir Hatt-ý Hümayun yayýnlamýþ, nasýl tasarruf edileceðine dair alýnan kararlarý bildirmiþti. Vakanüvis Lütfü Efendi Sultan Abdülmecit devrindeki bu ilginç kararlardan þöyle bahsediyor:
Mücevher takýmlý çubuk
“Ýþbu hatt-ý hümayun mucibince beynel-vükela icap eden tedabirin icrasýna itina sýrasýnda mücevher takýmlý çubuk kullanýlmamasý ve memuriyet mahallerine gelen züvvara (ziyaretçi) çubuk, kahve ve þerbet getirilmemesi ve rütbe-i bâlâ ashabýyla (askeri, mülki, ilmi erkân) daha yukarý meratip ashabý kemâfissâbýk (eskiden olduðu gibi) ikiþer beygirli arabaya binip fakat yanlarýnda müteaddit hayvanlý etbâ gezdirmeyip nihayet beygirli iki adam taþýmasý ve rütbe-i bâlâdan aþaðý olanlar üç çifte kayýða ve arabaya binmeyip iki çifte kayýða binmeleri ve bu rütbelerde bulunan memurin haremleri bir beygirli arabaya binip ve harem arabalarý pek ziynet ve nümayiþli olmayýp haddi itidalde olmasýna karar verildi. Ýþbu tasavvurat arasýnda harem-i hümayun masarifi nezaretine evkaf-ý Hümayun Nazýrý Esseyyit Rýza Efendi tayin kýlýndý.”
Bunun dýþýnda merkezi idare, taþrada görev yapan askerden din adamýna en küçük memurundan en büyüðüne kadar tüm devlet görevlilerine yönelik “Alýnmasý yasak olan ve olmayan hediyeler nizamnamesi” yayýnlamýþ, tasarruf tedbirlerini açýkça sýralamýþtý. Aslýnda Lütfi Efendi’nin bu kaydýndan devrin bürokratlarýnýn israfa kaçan harcamalar yaptýklarýna dair ipuçlarýný görmek mümkün. Lakin alýnan mali tedbirler o devirde çok naif kalmýþ, devletin mali durumu yukarýda da bahsettiðimiz gibi vahim bir hal almýþtý.
