Ýstanbul Þehir Tiyatrolarý’nda yönetmelik deðiþikliðiyle baþlayan tartýþma tiyatrolarda ve devletin bazý kültür sanatla ilgili diðer kurumlarýnda yeni bir deðiþiminde yolunu açtý.
Aslýnda dünyada devlet tiyatrosu diye kavram yok. Daha çok bize özgü bir durumdur. Çünkü bizde ki örnek dünyada ki örnekleri ile eþdeðer deðil.
Baþbakan Tayyip Erdoðan’ýn önceki gün ‘Geliþmiþ ülkelerde devlet eliyle tiyatro olmaz’ tartýþmalarýn da, bende ‘devlet eliyle tiyatro’ olmaz diyenlerdenim. Ama yazar Murat Bardakçý gibi daha ileri giderek devlet tiyatroya mali destek saðlayamaz görüþüne de katýlmýyorum. Ama Haluk Bilginer gibi çok sayýda sanatçýnýn da savunduðu tiyatronun devletin mali desteði ile özel sektör tarafýndan yapýlmasýnýn bugün özgür tiyatronun temel felsefesine uygun olacaðý kanaatindeyim.
Çünkü kültür ve sanatýn özünde, ruhunda baðýmsýzlýk vardýr. Devlete baðlý kalarak bu özgür ruhu sürdürmek zordur. Bu nedenle de sanatçýlarýn özgür tiyatro için devlet memuru olma isteðini anlamakta güçlük çekiyorum. Özgür tiyatro isteriz þovlarý ile sokaklara çýkýp gösteri yapýlýyor. Tamam gösteri yapýlsýn da devlet memuru olarak özgür tiyatro olur mu?
Sadece tiyatro deðil, devlet operasý ve balesi gibi yapýlarda özelleþtirilerek daha nitelikli yapýlarýn oluþumuna imkan saðlanabilir.
Devlet, tiyatro sanatýnýn yaygýnlaþýp sevilmesini saðlamak, yerli oyun yazarlarýný teþvik etmek, oynanan oyunlarýn kalitesini yükseltmek ve bu yolla Türk tiyatrosunun geliþmesini ve tanýtýlmasýný saðlamak için bir rol üstlenmelidir. Devlet bu rolden kendisini soyutlamamalýdýr.
Devlet tiyatrolarýna hazineden yýllýk 120 milyon aktarýlýyor. Bilet geliri bu paranýn sadece yüzde 4’ün karþýlýyor. Bu para özel sektöre aktarýlsaydý Türk tiyatrosunun bugün çok daha iyi yerlere gelebilirdi. Fransa ve Almanya’da özel sektör tiyatrolarý destekleniyor.
Her deðiþim isyanla karþýlanmýþtýr
Devlet tiyatrosu varken, özel tiyatrolar rekabet edemez. Devlet eliyle kültür sanat yapýlmasýna karþýyým. Devlet sadece destek vermeli ama devletin tiyatrosu olmamalýdýr. Devletin memuru anlayýþý ile maaþlý tiyatrocunun özgür olacaðýna da inanmýyorum.
Her deðiþim baþlangýçta tepki ve isyanla karþýlaþmýþtýr. Ancak artýk memur sanatçý geleneðini deðiþtirmenin vakti gelmiþtir.
Kiþisel düþüncem devletin yaptýðý belki de en isabetli özelleþtirme çalýþmasýdýr. Hatta geç bile kalýndýðý düþüncesindeyim. Ancak milli kültürün sürekliliði veya bekasý, sadece serbest piyasa koþullarýnýn ruhuna teslim edilmemelidir. Bu nedenle devlet kriterleri belirleyip, sadece denetleyici rolünde kalarak mali destek sunmalýdýr.
Özgür tiyatro için özel tiyatro
Rekabet ve kalitenin geliþmesi ve tiyatronun özgürleþmesi için özelleþtirme þart. Mevcut devlet ve þehir tiyatrolarýnda halkýn gerçeðini ve deðerlerini yansýtan anlayýþtan uzak, kendi kültürünü aþaðýlayan oyunlara yer veriliyor. Bugünkü anlayýþ ve yapýyla tiyatrolar, toplumsal geliþime, kültür ve sanatýmýza yeterli katkýyý saðlamaktan uzak görünüyorlar. Bu yapýlar kendi kültürüne düþman bir ideolojik aygýta dönüþmeden, gerçek sanata yönelmelidir. Bugün devletin temeli milli kültürse, genelde milli kültüre düþmanlýk yapýlýyor.
Devletten beslenen ama adýna özgür tiyatro dedikleri bu anlayýþ, ne yazýk ki sanat adýna hiç bir þey ortaya koymadan, sanatsal geliþime ayak uydurmadan gelsin devletin maaþý yan gelip yatayým havasýndalar. Her türlü estetik ve sanat anlayýþýndan uzak tamamen siyasal tiyatral gösteriye dönüþen içinde küfürlerin hakaretlerin uçuþtuðu, çatýþmacý ideolojik dili sanat gibi gösteren, devlet maaþlý ama devletin tüm yönetim kademelerini tahkir eden, hor gören eleþtiri sýnýrlarýnýn ötesinde ideolojik saplantýlarýný sergileyen sanattan nasibini almamýþ bir sanat camiasý türedi.
