Son günlerde dolarýn deðerinde genel olarak sürpriz sayýlan bir artýþ oldu. Bir süre önceki bir yazýmda dolarýn deðerinde büyük bir artýþ beklediðimi ve geçen yýl dolar yerine dolmaz diye bir parayla karþýlaþacaðýmýzý yazdým. Bunun önce dolarda büyük bir artýþla baþlayacaðýný ve dolarýn eski durumunda büyük bir deðiþim yaþanacaðýný söylüyordum. Bunun etkisi her ülkede ayný olmaz. Borçlu ülkeler -bu ülkelerin çoðunun borcu dolarla ifade edilir- bu ülkeler içeride bir enflasyon yaþayabilirler.
Türkiye benzer bir sorunla karþý karþýyadýr. Bunun temelinde uzun süredir izlenen ekonomik politika vardýr. Bu politikayý þöyle eleþtirmiþtim: Dýþarýdan borç alýnýyor ve buna karþýlýk içerde tüketicilere kredi veriliyor. Ýçeride borç para almak için bir mesaj atmak yeterli sayýlýyordu. Oysa dýþ borçlarýn yatýrýma tahsis edilmesi için tedbirler alýnmalý ve bu yatýrýmlarýn en az tüketici harcamalarý kadar talep yaratacaðýný, yatýrýmda doðrudan çalýþanlar ve ona malzeme saðlayanlarýn gelirleri harcanacaktý ama ülkenin üretim kapasitesinde de artýþ yaþanacaktý. Bu yatýrýmlar bir yandan döviz saðlarken diðer yandan dýþ ticaretteki açýðý kapatacaktý. Bu yol denenmedi ve talep artýþýnýn milli gelirde yarattýðý artýþ tercih edildi ve elde edilen rakamlar baþarý sayýldý.
***
Günümüzde farklý bir mücadele yaþýyoruz ve taraflar silah yerine ekonomiyi kullanýyorlar ve para bunun simgesi oluyor. Bu büyük mücadelenin sonucu hakkýnda güçlü deliller yaratacak meydan savaþýnýn yaþanacaðý yerin ülkemiz olacaðýný söylüyordum. Bu durum karþýlaþacaðýmýz ekonomik sorunlarýn da müttefiklerimiz tarafýndan da çözülmek istenecektir.
Geçmiþte, 1990’larýn sonunda benzer bir durumla karþýlaþtýk. Ýzlenen politika dövizi düþük tutmak ve faizi yükseltmekti. Merkez bankasý döviz fiyatýný düþük tutacak tedbirler alýyor ve parasý olan herkes döviz alýyordu. Benim görüþüm tam tersi bir politika uygulanmasý ve döviz fiyatý serbest býrakýlýrken faizi yükseltmek gerektiði biçimindeydi.
Günümüzde ekonomi politikalarý sadece içeriye bakarak düzenlenemez. Ekonomimiz dünya ekonomisinin bir parçasý ise genel gidiþten etkileniriz ve bu yüzden ekonomi politikamýzý dünya þartlarýný da göz önünde tutarak belirlemeliyiz. Öngörülerimin doðru olduðunu söylemiyorum sadece metodumun doðruluðunu savunuyorum. Eðer geleceðe ait tahminler yapýlsa bugünkü durum sürpriz olmazdý. Çünkü dünya çapýnda ekonomik savaþ yürütülüyor ve para bunun en önemli aracý sayýlýyordu. Dolar sadece ABD’nin deðil tüm dünyanýn parasý idi. Ýki ülke ticaret yaparken deðerleri dolarla ifade ediyor ve dünyadaki tasarruflarýn deðeri de dolara dayandýrýlýyordu.
Dünyada ekonomik bir savaþ varsa, yani eskiden silahlý çatýþmalarla hedeflere ulaþýlýyorsa, bugün ekonomi ve onun aracý olan para kullanýlýyor. Bu nedenle ekonomideki etkileri dünya çapýnda deðerlendirmek ve ona göre tedbirler almak gerekiyor. Ekonomik çöküntünün etkilerini azaltmak için gýda, giyim ve konut ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasý ve diðerlerinin çatýþma sonuna býrakýlmasý gerekir. Türkiye’nin bu konudaki en önemli eksikliði enerji baðýmlýlýðý ve bazý hammaddelerin ithal edilmesidir.
