MÝT Yasasý’ný 1983’te askeri darbe yönetimi yazdý ve MGK üzerinden tamamen askere baðladý. O yýllarda Türkiye bilgisayarla yeni tanýþýyordu, cep telefonu ve internet yoktu. Devlet kurumlarýnýn yazýþmalarý, arþivi, elektrik, su, trafik gibi aðlar elektronik sistemler tarafýndan kontrol edilmiyordu. Metro, tramvay ve doðalgaz hatlarýyla zaten tanýþmamýþtýk! ‘Siber tehdit’ henüz bilimkurgu filmlerinde bile yoktu.
Fidan’ýn anlattýðý ‘yeni MÝT’in konusu aðýrlýkla ‘dýþ istihbarat ve siber güvenlik’ olacaktý... Ancak, 7 Þubat 2012’deki ‘MÝT krizi’ ile ‘iç istihbaratýn ihmal edilemeyeceði’ ortaya çýktý. Dershane tartýþmalarý ve 17 Aralýk operasyonu ile ‘paralel yapý’nýn belirginleþmesi üzerine yasa çalýþmalarý hýzlandý.
ABD, Ýngiltere, Hollanda örnek
MÝT Yasasý hazýrlanýrken ABD, Ýngiltere, Hollanda, Fransa, Ýspanya’daki yasalar esas alýndý. Özellikle, “kurumlarýn istihbarata bilgi verme zorunluluðu; telekomünikasyon kanallarýndan geçen ‘dýþ istihbarat, milli savunma, terörizm ve uluslararasý suçlar ile siber güvenlik verilerinin alýnmasý; yabancýlarýn ülkenin ve vatandaþlarýn iletiþim güvenliðini tehdit eden faaliyetlerin engellenmesi; önleyici istihbarat için yurt dýþýnda veya yabancýlar tarafýndan yapýlan iletiþimin takibi; MÝT mensuplarýný, belgelerini deþifre edenlerin cezalandýrýlmasý” na iliþkin maddelerde bu örnekler deðerlendirildi.
5 kritik ana unsur
1- Þeffaflaþma: MÝT, 30 yýlda meydana gelen geliþmelere ‘gizli yönetmelikler’le uyum saðladý. Ancak, herhangi bir MÝT faaliyetine müdahale olduðunda, gizli yönetmeliklerden polis veya savcýlar haberdar olmadýðý için sorunlar yaþanýyordu. Terör örgütleriyle temaslar ‘suç’ sayýlabiliyor, yargýda durum anlaþýlana kadar faaliyet veya MÝT kaynaklarý deþifre olabiliyordu. Gizli yönetmelikler yasaya alýnarak þeffaflaþtý, MÝT faaliyetlerinin güvenliði de saðlandý.
2- Çaðdaþlaþma: MÝT’in imkan ve yetenekleri ile faaliyetlerinin hukuki altyapýsý, geliþmiþ istihbarat kurumlarý düzeyine çýkarýlýyor.
3- Siber güvenlik: Dijital iletiþim ve internetin yaygýnlýðý, istihbarat çalýþmalarýný bu alana yönlendirmeyi; bu alan üzerinden gelecek saldýrýlara karþý da önlem almayý gerektiriyor. Yasayla MÝT, siber alaný takip ve güvenlik önlemlerini alma yeteneðine kavuþuyor.
‘Siber saldýrý’ örnekleri
Yasa hazýrlanýrken Rusya’nýn Gürcistan savaþýnda ve Estonya ile yaþadýðý krizde ‘siber saldýrý’ ile iki ülkenin elektrik, su ve gaz þebekelerini durdurmasý örnekleri incelendi. Bir baþka örnek de, Ýran’da, Siemens’ten alýnan elektronik sistemlere yerleþtirilen Stuxnet solucanýyla santrifüjlerin aþýrý hýzlandýrýlarak yanmalarýnýn saðlanmasý. Bu siber saldýrý, Ýran’ýn nükleer programýna verilen en büyük zarar olarak kayýtlara geçmiþti.
4- Ýletiþimin güvenliði: Cep telefonlarý, bilgisayarlar ve elektronik sistemlere korsan programlar yüklenerek dinleme, kaydetme amaçlý kullanýlmasý mümkün. Bu program ve cihazlar artýk yazýlým veya biliþim þirketleri tarafýndan da yapýlabiliyor. Bu da özel sektörden hizmet alan kurumlarda güvenlik algýsýný en üst düzeye çýkarýyor. Bu tehdidin önlenmesi ve tespiti için MÝT’e teknik ve yasal altyapý saðlanýyor.
5- Dýþ politikayla uyum: MÝT’in yetkisi bugüne kadar, ‘istihbarat toplama ve yabancý istihbarat örgütlerinin istihbaratýna karþý koyma’ ile sýnýrlýydý. Bu ‘savunma’ pozisyonu artýk Türkiye için yeterli görülmüyor. Bu nedenle, yetki alaný ‘dýþ istihbarat, terörle mücadele ve milli güvenlikle ilgili her türlü görev’ þeklinde geniþletildi. MÝT’in dýþ operasyon yetkisi yoktu, artýk yasal olarak olacak. Bu konuda gazeteci Bünyamin Aygün’ün Suriye’den getirilmesi örnek gösteriliyor. Bu yetkinin ‘iç operasyon’ yetkisi anlamýna gelmediði, MÝT’in iç görevinin operasyon deðil ‘istihbarat’ olduðu hatýrlatýlýyor. Bu yetkiler, uygulamadaki istihbarat, yargý, polis/jandarma operasyonu sürecini deðiþtirmiyor. Ayrýca MÝT, yurt dýþýnda dinleme, izleme yapabilecek.
Öne çýkan diðer bazý düzenlemeler þöyle:
- MÝT, ülke içinde Türk vatandaþlarýný yine yargý kararýyla dinleyebilecek; ancak yabancý ülke vatandaþlarýný dinlemek için yargý kararý gerekmeyecek.
MÝT’ten bilgi saklanamayacak
- MÝT tüm kurumlardan istediði bilgiyi alabilecek. Polisin eriþimi bulunan tüm aðlara eriþebilecek, UYAP’taki devletin güvenliðine, anayasal düzene ve devlet sýrlarýna karþý suçlar ile casusluk suçlarýyla ilgili soruþturmalara bakabilecek. Böylece polis ve jandarma dahil, hiçbir kurum MÝT’ten bilgi saklayamayacak; polis veya jandarmanýn yürüttüðü soruþturmalar ‘faili meçhul’ olarak kapatýlamayacak; terör örgütüne sýzmýþ isimler ‘KCK operasyonu’ adý altýnda deþifre edilemeycek.
- MÝT mensuplarý için bir konuda soruþturma izni verilmediyse, ayný konuda bir daha izin istenemeyecek. Yani 7 Þubat’taki gerekçelerle MÝT mensuplarýna soruþturma açýlamayacak.
- MÝT mensuplarýný ifþa etmek, fotoðraflarýný basmak, belgesini yayýnlamak, sahte MÝT kimliði kullanmak gibi suçlarýn cezasý 3 yýl hapisten baþlayacak.
- MÝT mensuplarý ve çalýþtýðý kiþilerle ilgili ‘yalan makinesi’ kullanabilecek.
- Savcýlar MÝT kimliðini görünce MÝT’ten doðrulayacak ve iþlem yapmayacaklar.
Eleþtirilen temel konu denetim
Yasaya yönelik en ciddi eleþtiri, denetim konusunda yeni bir usul getirmemesi. Halen MÝT faaliyetlerinin denetimi Baþbakanlýk tarafýndan veya onun izniyle yapýlabiliyor. Ancak ABD’deki gibi MÝT’e yasama denetimi getirilmesi sözkonusu olabilir.
1990’da dönemin Cumhurbaþkaný Turgut Özal, ODTÜ’ye alýnan iki bilgisayarý, Milli Eðitim Bakaný Avni Akyol ve Rektör Ömer Saatçioðlu’nun da katýldýðý ‘törenle’ hizmete sokmuþtu.
