Teknolojide ve üretim sistemlerinde meydana gelen deðiþmeler, uluslararasý rekabet, artan iþsizlik gibi nedenlerle tüm dünyada çalýþma sürelerinin esnekleþtirilmesi eðilimi artmaktadýr. Ekonomisi geliþmiþ batý ülkelerinde çalýþanlarýn kendilerine daha fazla zaman ayýrma talebiyle kýsmi çalýþma tercih edildiði görülmektedir.
Ýþgücü piyasasýnýn esnekleþtirilmesine baðlý olarak, çalýþma iliþkilerinde kýsmi süreli sözleþmelerin de arttýðý görülmektedir.
Kýsmi süreli (part-time) çalýþma ile, hem kadýn iþgücünün çalýþma yaþamýna giriþi kolaylaþmakta ve hem de öðrencilerle emekliler gibi kýsmi zamanlý çalýþma ihtiyacý olan kesimler kendi boþ zamanlarýna uygun iþlerde çalýþmalarý mümkündür.
Kýsmi Süreli Ýþ Sözleþmesi “iþçinin normal haftalýk çalýþma süresinin, tam süreli iþ sözleþmesiyle çalýþan emsal iþçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleþme kýsmi süreli iþ sözleþmesidir.” þeklinde tanýmlanmýþtýr.
Çalýþýlan sürenin tam süreli sözleþmede esas olan çalýþma süresinden “önemli ölçüde az” belirlenmesi halinde kýsmi süreli iþ sözleþmesi söz konusu olmaktadýr.
Ýþ Kanunu’na Ýliþkin Çalýþma Süreleri Yönetmeliði ile “iþyerinde tam süreli iþ sözleþmesi ile yapýlan emsal çalýþmanýn üçte ikisine kadar yapýlan çalýþma” kýsmi süreli çalýþma olarak kabul edilecektir.
Örneðin haftalýk 45 saat çalýþýlan iþyerlerinde, çalýþma süresinin üçte ikisinden (haftalýk otuz saatten) daha az olan çalýþma süresine göre istihdam edilen iþçi kýsmi süreli çalýþan olarak kabul edilecektir.
Ayný þekilde haftada 40 saat çalýþýlan iþyerlerinde ise haftalýk çalýþma süresinin üçte ikisi olan 26 saat 40 dakikalýk süreden az çalýþma süresine göre istihdam edilen iþçi kýsmi süreli çalýþan olarak kabul edilecektir.
Saðlýk kurallarý bakýmýndan günde yedi buçuk saatten daha az çalýþýlmasý gereken iþlerde olduðu gibi yasal bir yükümlülükten kaynaklanan daha kýsa çalýþma süreleri söz konusu olduðunda ya da kýsa çalýþma da olduðu gibi genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayýcý sebeplerle iþyerindeki haftalýk çalýþma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltýlmasý hallerinde kýsmi süreli iþ sözleþmesinden söz edilemez.
Söz konusu ayrýmý haklý kýlan nedenlerin bulunmasý durumunda, kýsmi ve tam süreli iþ sözleþmeleri ile çalýþanlar arasýnda farklýlýklar olmasý doðal karþýlanacaktýr. Kýsmi süreli iþ sözleþmesine göre çalýþan iþçi, bölünebilir haklardan, çalýþtýðý süreye orantýlý olarak yararlanacaktýr.
Buna karþýlýk bölünmeyen bir haktan, yararlanma þartlarý bulunduðunda, her iki türdeki sözleþmeler arasýnda bir farklýlýk söz konusu olmayacaktýr.
Kýsmi süreli iþ sözleþmeleri ile çalýþan iþçiler de kýdem tazminatý ile ihbar tazminatý hakkýndan yararlanabilmekte olup, bu haklardan faydalanmaya iliþkin yasal koþullarýn varlýðý halinde iþ sözleþmesinin baþlangýç ve bitiþ tarihleri arasýndaki süreler esas alýnarak hesaplama yapýlýr.
Ýþ sözleþmesi, saat ücreti karþýlýðý yapýlmýþ ise kýsmi süreli çalýþan sigortalýlarýn ay içinde çalýþtýðý toplam sürenin, 4857 sayýlý Ýþ Kanunu’na göre günlük olaðan çalýþma süresi olan 7,5 saate bölünmesiyle, sigortalý için bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayýsý hesaplanýr. Bu þekilde yapýlacak hesaplamalarda 7,5 saatin altýndaki çalýþmalar bir güne tamamlanýr. Örneðin ayda 75 saat çalýþan kýsmi süreli iþçi 75/7,5=) 10 gün olarak SGK’na bildirilir.
