YILMAZ: Dünyanýn ekonomik aðýrlýk merkezi, hýzla doðuya kayýyor ve Türkiye bu iþin sýklet merkezi haline gelmiþ durumda. Artýk kendisi bir eksen olan Türkiye aðýrlýðýný ne tarafa verirse o taraf kazanacak. ABD bunu görüyor.
-Türkiye ekonomisi dünyanýn 17. büyük ekonomisi. Bankacýlýk sistemi saðlam ve ekonomik parametreler kötü deðilken, Türkiye büyük yatýrýmlar yapýyorken yaþadýðýmýz ekonomik sarsýntýnýn sebebi nedir?
Aslýna bakarsanýz dünyada þu an geliþmekte olan ülkeler kaynaklý olumsuz bir hava var ve bir süredir ABD’nin ekonomik ýrkçýlýða dönen korumacý kararlarý da dünya ekonomisini olumsuz etkiliyor. Dahasý Trump yönetiminin Çin’e karþý uygulamaya baþladýðý ekonomik politikalar da ekstra bir gerilim yaratýyor. Bununla birlikte ABD merkez bankasý FED’in 2008 krizinden çýkmak için uyguladýðý para politikalarý da Dolar’ýn giderek deðerlendiði bir süreç yarattý. Hal böyle olunca bu geliþmelerden tüm dünya eþ zamanlý etkilendi. Ancak söz konusu Türkiye olunca daha ciddi bir durum var.
AYNI SALDIRININ DEVAMI NEDÝR?
Tüm bu geliþmelere ek olarak Türkiye yoðunluðu giderek artan ve her seferinde daha ciddi bir sorun oluþturan çok boyutlu bir saldýrý altýnda. Gezi’de sokakta, 17/25 Aralýk’ta polis ve yargý içindeki örgüt elemanlarýyla, hendek olaylarýnda iç savaþ tehdidiyle, ve nihayet 15 Temmuz’da askerin içine sýzan hainlerle denenen saldýrý þu an ekonomi üzerinden yürütülüyor. Hemen söyleyeyim, istihbarat örgütleri ekonomiyi her zaman bir silah olarak kullanmýþlardýr ve siz bunu yakaladýðýnýz zaman süreci ucuzlatmak için “komplo teorisi” yakýþmasý yaparlar. Ancak bugüne kadar yaþadýklarýmýz bunun bir komplo teorisi olmadýðýný gösteriyor.
ARTIK TÜRKÝYE BÝR EKSEN
-ABD’den gelen tehditlerin öznesi Papaz Brunson. Brunson, Erdoðan’ýn dediði gibi ABD için 81 milyonluk müttefikini kaybetmeye deðecek bir isim mi?
Brunson konusu bir bahane. Biz büyük resme bakalým. Çoðu zaman ekranlarda cari tartýþmalarýn içinde boðuluyoruz. Konu daha detaylý incelenmeli. Eðer Brunson olmasaydý baþka bir þey bulup yine bir gerilim oluþturacaklardý. ABD þu an Türkiye’nin kendisinin bir eksen oluþturduðunu görüyor ve bunu engellemeye çalýþýyor. Bakýn bugün dünyanýn ekonomik aðýrlýk merkezi, hýzlý bir þekilde batýdan doðuya doðru hareket ediyor ve bugün Türkiye bu iþin sýklet merkezi haline gelmiþ durumda. Çok net söylüyorum; Türkiye aðýrlýðýný ne tarafa verirse o taraf kazanacak. ABD bunu net görüyor. Bunu bir eksen kaymasý olarak nitelendirip Batý dünyasýný da yanýna almak istiyor. Ancak bu bir eksen kaymasý asla deðil. Hatta bu Türkiye’nin kendisinin bir eksen olmasý süreci. Bu açýdan bakarsanýz ABD bu süreci durdurmak için çabalýyor. Zaten Beyaz Saray açýkladý, rahip býrakýlsa bile uygulanan ek vergiler kaldýrýlmayacak.
EKONOMÝK SORUNLAR YÖNETÝLEMEZ DEÐÝL
-ABD’den Türkiye’ye yönelen ve hiç de dostane olmadýðý artýk aþikar olan tutum ekonomimizi çökertmeye yöneldi. Muhalefet partilerinden eleþtiriler hatta ABD yönetimini haklý çýkaracak denli imalý suçlamalar geliyor. Beyaz Saray’dan muhalefeti doðrulayan bir açýklama da geldi. Sormak isterim, ekonomimizdeki bir sorundan, bir açýktan mý kaynaklandý bu saldýrý? Önlenebilir miydi? Türkiye ekonomisi saldýrýya açýk bir ekonomi midir?
Türkiye geliþmekte olan bir ekonomi ve her geliþmekte olan ekonomi gibi çözmesi gereken konular var. Bunlarýn bazýlarý sorun da oluþturuyor. Mesela cari açýk. Oldukça kronik bir hale geldi. Ancak Türkiye enerji fakiri bir ülke ve bu alanda net ithalatçýyýz. Bunun etkisi çok büyük. Mesela enflasyon konusu da olumsuz etkiliyor. Fakat ikisi de yönetilemez deðil ve enerji konusunda Türkiye sorunu hafifletecek çok ciddi projeler geliþtiriyor. Dahasý Türkiye’nin büyüme rakamlarý da oldukça iyi bir seyir izliyor. Özetle eksiklikler olmasýna raðmen oldukça iyi bir ekonomik alt yapýmýz var.
MUHALEFET TAKDÝR ETMELÝ
Þimdi bu eleþtiriyi getirenlere soralým. Bu tarz bir süreci baþka hangi geliþmekte olan ülke kaldýrabilirdi? Mesela Arjantin IMF’ye teslim olmadý mý? Brezilya’da yönetim düþürülmedi mi? Ýddia ediyorum 12 Aðustos gecesi kurda yaþadýðýmýz þoku geliþmiþ bir ülke yaþasa ekonomik krize girerdi. Ancak Türkiye sabah piyasalar açýlmadan ilan ettiði önlemlerle süreci kontrol altýna almayý baþardý. Bu, býrakýn eleþtirmeyi, takdir edilmesi gereken bir hareket. Muhalefet yapýcý olduðu zaman faydalý olur. Kriz umarak iktidar elde etmeye çalýþmak, o krizi tetikleyenlerle ayný amaca iþaret eder ki, onlarýn amaçlarý Erdoðan nezdinde Türkiye’ye diz çöktürmek.
EKONOMÝYÝ SÝLAH OLARAK KULLANDILAR
-Ne yaþýyoruz biz ABD ile? Cumhurbaþkaný Erdoðan “bu ekonomik bir savaþtýr” dedi. Size göre de öyle midir?
ABD ile yaþadýðýmýz þey aslýnda hem BM’de hem de NATO’da ayný antlaþmalara imza atmýþ iki ülkenin asla yaþamamasý gereken bir süreç. Zira ABD’nin yaptýklarý uluslararasý hukuka tamamen aykýrý. DTÖ kurallarýna ters. ABD eski alýþkýn olduðu Türkiye’nin tavýrlarýný bekliyor. Sorgulamadan biat eden ve her denileni yapan Türkiye. Ancak Türkiye eski Türkiye deðil ve Erdoðan dönemi ile beraber kendi çýkarlarýný ön planda tutan bir politika izliyor. Ayrýca tüm dünyaya ABD’nin ne kadar hukuksuz olduðunu da gösteriyor. ABD’nin Kudüs’ü Ýsrail’in baþkenti olarak tanýdýðý süreçte Türkiye’nin BM’de yaptýðý ABD’nin asla kabul edemeyeceði bir tavýr... Türkiye’de Erdoðan’ý indirmek için darbe dahil her þey denendi. Ancak çok þükür baþarýlý olamadý. Þimdi de ekonomi deneniyor. Toplumun gücü ile liderin stratejik zekasýnýn arasýný açmak için ekonomiyi bir silah olarak kullanýyorlar. Bu açýdan evet bu bir ekonomik savaþ.
ERDOÐAN ZEKÝ BÝR LÝDER, YAPILANI GÖRDÜ
-Bu asimetrik ekonomik savaþ mýdýr?
Erdoðan zeki bir lider. Yapýlanýn nereye gideceðini önceden fark ettiði için hemen adýný koydu ve “ekonomik savaþ” dedi. Birileri korumacýlýk diyor. Yaptýrým diyor. Alakasý yok. Savaþ neden yapýlýr? Karþý ülkeyi çýkarlarýnýz doðrultusunda dizayn etmek için, topraklarýný veya ekonomik kaynaklarýný elde etmek için. O halde bu da bir dizayn savaþý. Ekonomiyi silah olarak kullanýp olasý bir ekonomik krizi tetikleyerek yönetim deðiþikliði ve hatta sokaklarý karýþtýrýp askeri fiziki kontrolü saðlamak üzere BM’yi bile göreve davet edebilirler. Her ne kadar vergi, yaptýrým vs. ile asimetrik görünse de diðer pek çok deðiþkene baktýðýnýz zaman bu net bir þekilde ekonomik savaþ.
ABD’YÝ KUÞAK VE YOL ÝNÝSÝYATÝFÝ KORKUTTU
-ABD þu an tam olarak ne yapýyor peki? “Yaptýrým” tehdidinin ardýnda ne var, nasýl bir hazýrlýk var?
Kendi ifadeleri ile ne kadar ciddi olduklarýný göstermeye çalýþýyorlar. Ancak biliyoruz ki konu bunun çok çok ötesinde. Çin’in “Kuþak ve Yol” inisiyatifinde (modern ipek yolu projesi. FA) en kritik noktalardan birisi Türkiye. ABD bu projeyi kendisi için ciddi bir tehdit olarak görüyor. Dahasý Rusya ile Türkiye yakýnlaþmasýndan da çok endiþeliler. Zira iki ülkenin beraberliðinin bölgedeki ABD politikalarýný nasýl yerle bir ettiðini gözleriyle gördüler. Trump enteresan bir Baþkan. Ne yapacaðýný kestirmek zor. Ancak konuyu ambargoya götürmek gibi bir çýlgýnlýðýn baþta ABD için de zararlý olduðunu sanýrým bu hafta Türkiye’ye getirilen vergi kararýnýn ardýndan ciddi sorun yaþayan ABD borsalarýndan anlayacak kadar da akýllý olduðunu düþünüyorum.
YÝNE ALGI SÝLAHINI KULLANDILAR, TÜRKÝYE GERÇEÐÝNE ÇARPTILAR
-Amerika’nýn Türkiye’ye karþý silahý çektiði ve stratejisini de ‘A bullet a day’ (Her gün yeni bir kurþun) olarak tanýmladýðý anlatýlýyor. Nedir Allah aþkýna bu silah? Kurusýký mý, öldürme kastý/gücü var mý?
Bunu ne zaman tanýmlamýþ? Yeni mi yoksa eski mi? Bana kalýrsa bunu çok eskiden baþlattý þimdi sadece adýnýn koyuyor. Zira Türkiye 7 Þubat MÝT krizinden beri sürekli saldýrý altýnda. Gezi olaylarý, 17/25 Aralýk, Hendek mevzusu, 15 Temmuz. Bunlarýn görünür failleri ile kimin baðlantýsý olduðunu bilecek kadar ciddi bir devlet aklýna sahip olduðumuzu düþünüyorum. Silah aslýnda basit: Algýyý bozmak. Sadece enstrümanlar deðiþiyor. Yoðunluðu artýyor. Bana kalýrsa algý her þeydir. Örneðin makroekonomik göstergelerin çok iyi olduðu ekonomilerde bile algýnýn bozulmasý ile kriz çýktýðýna dair örnekler var. Burada yapýlmak istenen de benzeri bir þey. Toplumun algýsýný bozmak. Amaç toplumun algýsýný bozarak siyasi kararlarýný etkilemek. Aslýna bakarsanýz bu silah pek çok ülkede de çalýþtý. Ýktidarlar deðiþti, isyanlar çýktý. Ancak hesap edemedikleri bir þey var. Türk halkýnýn zekasý ve feraseti. Bu bakýmdan baþka ülkelerde öldürücü etkisi olan saldýrýlarý biz çok çabuk bertaraf edebiliyoruz.
ÝTÝRAZIMIZ HUKUK ZEMÝNÝNDE, DESTEKLER DE ÖYLE GELÝYOR
-ABD’nin Rusya’ya, Ýran’a, Almanya’ya, Kanada’ya yönelik tavrý da sert ve alýþýlmadýk. Nitekim Türkiye’ye tehdit edip atak yaptýðýnda da pek çok ülkeden ABD’ye itiraz, Türkiye’ye destek mesajý geldi. Bu durum ABD’yi durdurur mu?
ABD aslýnda bir süredir panik halinde. Ben bazý isimlerin “ABD çok güçlü. Güç zehirlenmesi yaþadýðý için pervasýz davranýyor” görüþlerine katýlmýyorum. Konu güç savaþý ile ilgili. ABD, Sovyetlerin yýkýlmasý ile oluþan tek kutuplu dünyanýn hayalini kuruyor. Ancak dünya çok kutuplu bir hale doðru gidiyor. Bugün AB, Çin, Rusya, Hindistan ve Ýngiltere gibi ülkeler kutup baþý durumunda. Hatta AB’nin içinde bile Almanya ile Fransa arasýnda baþka bir güç savaþý var. Tüm bunlara ek olarak Türkiye de biraz önce söylediðim üzere kendisi bir eksen olmuþ durumda. Bu açýdan bakarsak ABD’nin durmasýný beklemiyorum. Türkiye çok zekice bir hamle yaptý ve konuyu uluslararasý hukuk zeminine oturttu. Böyle olunca da diðer ülkelerin kolay destekleyebileceði bir zemini hazýrladý. Almanya, Ýtalya, Rusya ve benzeri diðer ülkelerden gelen tepkiler de bu zemine oturuyor. Dahasý DTÖ’nün (Dünya Ticaret Örgütü) açýklamasý da tamamen bu argümana dayanýyor.
