Genç insanýn 8 sorumluluðu yazý dizisine devam ediyorum. Daha önce bu 8 sorumluluðu þöyle tanýmlamýþtým: Varoluþun anlamýný kavramak, entelektüel bir zihin geliþtirmek, ahlaklý ve erdemli davranýþlar geliþtirmek, sosyal baðlar inþa etmek, kendini geliþtirmek, akademik veya meslek kariyeri kurmak, bedeni eðitmek ve saðlýðý korumak, eþini bulmak ve aile hayatý sürdürmek.
Daha önceki yazýlarýmda varoluþun anlamýný kavramak, entelektüel bir zihin geliþtirmek, ahlaklý ve erdemli davranýþlar geliþtirmek, sosyal baðlar inþa etmek üzerine yazmýþtým. Bugün 5. Sorumluluk olan, kendini geliþtirmek meselesine devam edeceðim.
Kendini geliþtirme meselesinde benim önemsediðim Howard Gardner’in “çoklu zeka” yaklaþýmý ile Mihaly Csikszentmilalyi’nin “akýþ” kavramýný da önceki yazýmda ele almýþtým. Kendini geliþtirme meselesinde önemsenecek diðer bir yaklaþým da “psikolojik dayanýklýlýk” (resilience) kavramýdýr.
Ýnsanlar psikolojik dayanýklýlýk açýsýndan farklý: Psikolojik dayanýklýlýk, zorluklarla karþýlaþýp, bu zorluklardan önemli hasar almadan hatta güçlenerek çýkan insan halini anlatýr. Örneðin bir yerde deprem olsa, depremi benzer þekilde yaþayan insanlar arasýnda %50’sinde Akut Stres Bozukluðu geliþiyor. Bu kiþilerin yarýsý bir ay içinde iyileþiyor. Deprem yaþayanlarýn yaklaþýk %12’si ise iki yýl sonunda bile Travma Sonrasý Stres Bozukluðu tanýsý alýyor. Burada iki soru var. Ne oluyor da bazý insanlar depremden psikolojik olarak daha fazla etkileniyorlar? Aslýnda diðer soru daha anlamlý. Nasýl oluyor da bazý insanlar deprem vb. zorluklardan daha az olumsuz etkileniyorlar? Bu kiþileri dayanýklý kýlan nedir?
***
Psikolojik büyüme: Hatta bazý insanlar acýlarla sadece daha iyi baþ edip üstesinden gelmiyorlar, bu yaþantýyý kendilerini olgunlaþtýran ve geliþtiren bir þeye dönüþtürmeyi de baþarýyorlar. Bu hale “psikolojik büyüme” deniyor. Bu kiþiler yaþadýklarýna bir anlam verip, yaþadýklarýný deneyim ve tecrübeye çeviriyorlar. Bir nevi zor yaþantýlardan öðrenerek çýkýyorlar. Hayata baþka bir gözle bakýp, daha bilgece tutumlara sahip oluyorlar.
Psikolojik dayanýklýlýk artýrýlabilir mi: Dayanýklýlýk kavramý Pozitif Psikoloji Hareketi’nin bir parçasý. Bu hareket, insanlarý hastalýklara yatkýn kýlan þeylerden ziyade, insanlarý koruyan þeyleri araþtýrmaya yoðunlaþmýþ durumda. Özellikle bu dayanýklý kýlan þeylerin geliþtirilip geliþtirilemeyeceði, öðretilip öðretilemeyeceði esas mesele haline gelmiþ durumda. Bu noktada, insanlarý dayanýklý kýlan þeylerin her insanda geliþtirilebileceði ve insanlara bu dayanýklýlýðý arttýran özelliklerin öðretilebileceði konusunda bir uzlaþma oluþmuþ durumda. Bu sebeple de örneðin Avusturalya’da geniþ kitlelere dayanýklýlýðý arttýrmaya yönelik eðitimlerin verilmesi devlet politikasý haline gelmiþ durumda.
Psikolojik dayanýklýlýðý saðlayan unsurlar: Dayanýklýlýk çalýþmalarýnýn listelediði, dayanýklýlýk ile iliþkili bir takým özellikler var. Hayata daha iyimser bakan kiþilerin psikolojik dayanýklýlýðý daha yüksek. Deðiþtirilemez hayat olaylarýný kabul etmek dayanýklýlýðýmýzý arttýrýyor. Sorunlar olduðunda çözüm odaklý bir yaklaþým sergilemk te dayanýklýlýðýmýzý arttýrýyor. Yaþadýklarý zorluklara karþý kurban rolüne girmeyip, hayatýnýn sorumluluðunu alarak mücadele etmek de dayanýklýlýk ile iliþkili. Dayanýklý kiþilerin bir özelliði de baþkalarý ile dayanýþma içinde olmalarý. -
