Psikolojik travmanýn modern dönemdeki en iyi metinlerinden biri psikiyatri profesörü olan Judith Herman’ýn Türkçe’ye “travma ve iyileþme” adýyla çevrilen ve Literatür Yayýnlarý tarafýndan
basýlan kitabýdýr.
Herman bu kitapla, Freud’un psikanaliz yönteminin baskýn paradigma haline gelmesi ile bir yüzyýl unutulan travma kavramýnýn yeniden gündeme gelmesinin köþe taþlarýndan birini oluþturmuþtur.
- Sigmund Freud’un büyük yanýlgýsý
Sigmund Freud hastalarý tarafýndan anlatýlan çocukluk çaðý cinsel taciz öykülerini çocuklarýn fantezisine baðlayarak tarihsel bir hata yapmýþtý. Hastalarýnýn taciz öykülerini Viyana’da meslektaþlarýna anlatan Freud, meslektaþlarý tarafýndan “Viyana toplumunda çocuklara cinsel taciz olmaz” tepkisiyle karþýlaþmýþtýr. Freud bu tepki sonrasý yaklaþýmýný deðiþtirmiþ, taciz öykülerinin çocuklarýn fantezisi olarak anlamýþtýr. Bu hata bir yüzyýllýk yanýlgýya sebep olmuþ, çocukluk çaðý tacizlerinin yýkýcý etkisinin gözlerden uzak tutmuþ ve unutulmasýna sebep olmuþtu.
- Travmanýn üç etkisi
Herman’ýn kavramsallaþtýrmasýna göre travmatik yaþantýlarýn maðdur kiþiye üç temel tahrip edici etkisi olabilir. Bunlar; baþkalarýndan ve toplumdan kopuþ, temel güven duygusunun kaybý ve benlik algýsýnýn bozulmasýdýr.
Örneðin tecavüze uðrayan bir maðdur diðer insanlardan izole olabilir. Varlýðýnýn tehdit altýnda olduðu duygusu sürekli hale gelebilir. Yeryüzünde güvende olmadýðýný hisseder. Kendini kirlenmiþ ve deðersiz bulabilir. Kendini lanetli algýlayabilir.
Travmatik yaþantýnýn bu tahrip edici etkilerinin azaltýlmasý veya artmasý diðer insanlarýn ve toplumun nasýl davrandýðý ile yakýndan ilgilidir.
- Unutma ve inkara karþý ifade ve kabul
Herman kitabý boyunca ikilemlerden bahseder. Bu ikilemlerden biri travmanýn inkarýna karþý kabul edilmesidir. Travmatik yaþantýlarý üreten tacizciler yaptýklarý taciz ve zulmün dikkate alýnmamasýný, gündemden düþmesini, gizlenmesini isterler. Maðdurlarýn iyileþmesi için ise, yapýlan zulüm ve þiddetin açýkça ifade edilmesi gereklidir. Gizlemek ne maðdurun ne de toplumun lehinedir.
l Fail ve maðdur
Herman’ýn kitabýnda tanýmladýðý ikilemlerden biri de fail ve maðdurun ayýrt edilmesi meselesidir. Bir zulüm, taciz, tecavüz var ise bunun faili ve maðduru var demektir. Fail ve maðdurun ayýrt edilmesi ve farklý muamele görmesi gereklidir.
Zalimler maðdurlarý suçlama, kendilerini aklama eðiliminde olurlar. Örneðin bir kadýna tecavüz eden biri önce olayýn gizli kalmasýný ister. Bu olmazsa tecavüze uðrayaný suçlamaya çalýþýr. Halbuki iyileþme için kimin fail kimin maðdur olduðunun açýk ilaný ve kabulü gerekir.
- Toplumsal sosyal destek
Herman psikolojik travmanýn bireysel bir mesele olduðu kadar toplumsal bir mesele olduðunu söyler. Zulmü ve tacizi yapan
bir birey ve bundan etkilenen maðdur bir birey olsa dahi meselenin güçlü bir toplumsal rolü yönü vardýr.
Maðdurun iyileþmesi için toplumun desteðine ihtiyaç vardýr. Toplumsal sistem maðduru maðdurluðunu kabul edecek ve onu koruyacak þekilde davranmalýdýr.
- Ýyileþme için adalet gerekli
Adalet travmaya uðrayan maðdurun ilaçlarýndan biri. Adaletin yerini bulmamasý ise iyileþmenin önündeki en büyük engel. Zulmü yapan fail bireylerin zihinlerinde, toplumun tutumlarýnda, devletin hukuk düzeninde cezalandýrýlmalýdýr. Zulüm yapanýn yanýnda kaldýðý bir düzende maðdurun iyileþme imkaný yoktur.
Tüm bu sebeplerle, psikolojik travma bireysel bir mesele olduðu kadar sosyal ve siyasal bir meseledir.
