Travma” kavramý insan psikolojisinde güçlü ve dönüþtürücü tesirler býrakma gücüne sahip olaylar için kullanýlýr. Deprem gibi doðal afetler, ölüm veya yaralanmanýn olduðu trafik kazalarý, taciz ve tecavüz gibi cinsel saldýrýlar, terör eylemleri, savaþ sýrasýndaki ölüm ve yaralanmalar psikolojik travmanýn örnekleri.
- Kemiklerimizin kýrýlmasý gibi zihnimiz bozulabiliyor: Travmatik olaylara maruz kalmak, maðdurlarýnda derin izler ve ruhsal hasarlar býrakabiliyor. Nasýl trafik kazasýnda kemiklerimiz kýrýlýp kaslarýmýz ezilebiliyorsa, travmatik olaylar da insan beyninde ve zihinsel iþleyiþinde yapýsal deðiþimler yaparak hasar oluþturuyor. Yani travmadan etkilenmiþ beyin fizyolojik ve kimyasal düzeyde deðiþmiþ oluyor.
- Travmatik olayýn etkisi kiþiden kiþiye deðiþiyor: Travmatik olaylar herkesi bir düzeyde etkileme gücüne sahip olsa bile bu etki kiþiden kiþiye deðiþiyor. Örneðin 100 kiþi depremde göçük altýnda kalsa yaklaþýk 50 kiþi göçük altýndan çýkýp, hayatýna eski düzeyde devam edebiliyor. Kalan 5O kiþi ise etkileniyor. Bu 50 kiþinin yarýsý 6 ay sonrasýnda da klinik düzeyde etkilenmeye devam ediyor. Ýki yýl sonunda bu yüz kiþiden yaklaþýk 12 kiþi halen etkilenmiþ kalýyor.
- Ölüm korkusu, dehþet ve çaresizlik: “Ölümle yüz yüze gelme”, “dehþete düþme” ve “çaresizlik duygusu” travmatik olayýn açýða çýkardýðý temel psikolojiler. Bu yoðun ve güçlü duygular zihnin biyolojisine ve iþleyiþine dönüþtürücü tesirler býrakýyor. Eðer travmatik olay insanlarýn kusuru veya zulmü üzerinden geliyorsa doðal afetlere nazaran daha güçlü etki yaratýyor.
- Travma ile iliþkili ruhsal bozukluklar: Travmatik olaylara maruz kaldýðýmýzda bir grup rahatsýzlýk hali oluþabiliyor. Akut Stres Bozukluðu, Travma Sonrasý Stres Bozukluðu, Dissosiyatif Bozukluklar, Somatoform bozukluklar gibi. Travmatik olaylar ayný zamanda depresyon ve anksiyete bozukluklarýný tetikleyebiliyor.
- Çocukluktaki travmatik yaþantýlar daha güçlü etkide bulunuyor: Çocuklar travmatik yaþantýlara karþý eriþkinlere nazaran daha hassas ve kýrýlgan. Çocukluk çaðýnda yaþanan travmatik yaþantýlar bir ömür boyu devam edebilecek ruhsal rahatsýzlýða sebep olabiliyor. Örneðin 11 yaþ öncesi travmatik yaþantýlar adýna Dissosiyatif Kimlik Bozukluðu dediðimiz rahatsýzlýða sebep olarak kiþinin hayatýný derinden etkileyebiliyor.
- Travma ruh saðlýðý meselesi olduðu kadar siyasal bir mesele: Travma bir ruh saðlýðý sorunu olduðu kadar sosyal ve siyasal bir mesele. Travmatik olaylarýn büyük kýsmý yaþadýðýmýz sosyal ve siyasal düzenin ürettiði süreçler üzerinden geliþiyor. Örneðin darbe yapan kiþiler üzerimizden uçak uçurup kurþun sýkýyorlar. Bu kurþunlar hem beden, hem ruh saðlýðýmýzý hem de sosyo-politik düzenimizi tehdit etmiþ oluyor.
Bir deprem sadece doðal afet meselesi deðil. Bizim mesken üretme siyasetimizin de duygusal açýdan deðerlendirildiði bir süreç. Ayný zamanda insanlýðýn, adaletin, devlet düzeninin sorgulandýðý bir süreç demek. Bazen göçüðün oluþturamadýðý bir zihin hasarýný baþkalarýnýn duyarsýzlýðý veya adaletin saðlanmamasý oluþturabiliyor.
Yaþadýðýmýz coðrafya ve zaman dilimi, psikolojik travmanýn giderek hayatýmýzýn artan bir parçasý olmasýna sebep oluyor. Bu sebeple de, psikolojik travma meselesinin saðlýk ve sosyal-politik boyutlarýný anlamak gerek.
