Rusya ile iliþkilerin normalleþmesi için siyaset, diplomasi ve ekonomi üzerinden çok yönlü bir çaba var. Sadece Türkiye tarafýnda deðil, Rusya tarafýnda da.
Ekonomi ayaðýnda TOBB ve Rusya’nýn en büyük iþ örgütü RSPP önemli bir inisiyatif aldý. Özellikle Rusya’da iþ yapan Türk iþadamlarý, Moskova’da Rus muhataplarýyla iki gün boyunca sorunlarý ve çözüm yollarýný tartýþtý.
Türk heyetinde Nihat Özdemir(Limak), Mithat Yenigün(Yenigün Ýnþaat), Murat Ersoy(ETS/Atlas Global), Hüsnü Özyeðin(FÝBA), Ahmet Þentürk(Agrobay Seracýlýk) ve Tamer Saka(Kibar Holding/CEO) yer alýrken; Moskova’da heyete Denizbank (Rusya) Genel Müdürü Oðuz Yalçýn, Enka Genel Müdürü Murat Duran, Credit Europe Genel Müdürü Haluk Aydýnoðluve Destek Varlýk Yönetim AÞ Genel Müdürü Hayri Cansever de katýldý.
Putin’e yakýnlýðý ile bilinen Kalkýnma Bakan Yardýmcýsý Alexey Likhachev, Sanayi ve Ticaret Bakan Yardýmcýsý Victor Evtukhov ve Bayýndýrlýk, Konut ve Kamu Hizmetleri Bakan Yardýmcýsý Hamit Mavliyarov ile görüþen heyet, ayrýca sorunlarýn muhatabý olan bakanlýklarýn tepe yöneticileriyle bir araya geldi.
Görüþmelerde temel sorunlar masaya yatýrýldý:
Serbest ticaret: Anlaþmanýn bir an önce yapýlarak TL ve Ruble ile ticaretin önünün açýlmasý.
Vize ve çalýþma izni: Türk iþadamlarý ve çalýþanlara vize kolaylýðý saðlanmasý, durdurulan çalýþma izinlerinin açýlmasý. (Rusya’da devasa yatýrýmlarý yapan Türk þirketlerinin patronlarý bile ancak 3 günlük vize alabiliyor; çalýþanlarýn vizeleri uzatýlmýyor, Türkiye’den yeni iþçi veya mühendis getirilmesine izin verilmiyor. Bu nedenle Türk iþadamlarý için bugünlerde en kýymetli insan Rusya’da oturma izni veya vatandaþlýðý bulunan Türk mühendisler!)
Gümrük: Gümrüklerde Türk mallarýnýn geçiþini geciktiren ‘tam tespit’ uygulamasýnýn ve daha düþük fiyatlý mallarýn giriþini engelleyen, rekabet ortamýný bozan ‘referans fiyat’ politikasýnýn deðiþmesi.
Turizm: Türkiye ile tarifeli uçak sefer sayýlarýnýn arttýrýlmasý.
Nakliyat: TIR sürücülerine vize muafiyeti saðlanmasý ve Orta Asya’ya transit geçiþe izin verilmesi.
Tarým: Beklemeye tahammülü olmayan tarým ürünlerine yönelik kýsýtlama ve geciktirmelerin kaldýrýlmasý.
Gaz fiyatý: Gazprom, daha önce doðalgaz fiyatýnda indirimi kabul etmiþti ve oran konuþuluyordu. Krizle birlikte rafa kalkan indirim konusunun yeniden gündeme alýnmasý.
Ýletiþim: Büyük yabancý yatýrýmcýlar ile düzenli iletiþimi saðlayacak bir makam, mekanizma oluþturulmasý.
Medya: Rus medyasýnda, özellikle devlet televizyonunda Türkiye karþýtý yayýnlarýn devam etmemesi.
Bu baþlýklar, sorunlardan doðrudan etkilenen iþadamlarý tarafýndan, muhataplarýna bizzat anlatýldý. Zira, Rusya tarafý da Türk iþadamý heyetinin ziyaretine hazýrlanmýþtý. RSPP kendi alanýndaki konularý görüþtükten sonra, diðer bakanlýklarla toplantýlarý da organize ederek ‘çözüm odaklý’ hazýrlýk yaptýðýný gösterdi. Sadece inþaat, ticaret ve yatýrýmlarla ilgili yetkililerini deðil, Dýþiþleri Bakanlýðý’ndan temsilcileri de Türk iþadamlarýyla bir araya getirdi.
Çünkü Rusya ile yaþanan sonuç itibariyle ‘ticari’ ama sebep itibariyle ‘siyasi ve diplomatik’ bir sorun.
Ýþadamlarý, görüþmelerden memnun ayrýldý. Uzun toplantýlarda bütün muhataplarýyla karþý karþýya gelip sorunlarý tek tek örnekleriyle anlattýlar. Rus tarafý da çözüm odaklý olumlu yaklaþým sergiledi. Ýþ dünyasýna yönelik vize ve çalýþma izinlerinde, tarým ve turizm politikalarýnda olumlu adýmlar bekleniyor.
Bu olumlu yaklaþýmýn arkasýnda da Putin’in ‘normalleþme genelgesi’ yatýyor. Rus yetkililer, Putin’in 9 Aðustos’ta St. Petersburg’da Erdoðan’la görüþmesinden sonra bütün kurumlara yazý gönderdiðini ve “Türkiye ile uçak krizinden sonra alýnan kararlarý gözden geçirin, normalleþmeye hýz verin” dediðini aktardý.
Ancak anlaþýlan ‘bir günde bozulan bir günde düzelmiyor’ kuralý burada da geçerli. Yani zamana ihtiyaç var ve doðru zamaný liderler belirleyecek.
Bunun için de 10-12 Ekim’de Ýstanbul’da yapýlacak Türkiye-Rusya Karma Ekonomik Komisyon toplantýsý önemli. Rusya Devlet Baþkaný Vladimir Putin’in de Ýstanbul’a gelerek Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan’la
görüþmesi bekleniyor.
TOBB Baþkaný Rifat Hisarcýklýoðlu, dönüþ yolunda yaptýðýmýz sohbette, Erdoðan-Putin görüþmesinden önemli kararlar beklediklerini söyledi. Ondan sonrasýný, yine Türk ve Rus iþadamlarýnýn liderliðinde oluþturulacak
bir mekanizma getirecek. O mekanizmanýn imzasý da Ýstanbul’da atýlacak.