Önümüz ardýmýz çatýþma ve savaþ alaný; ama neyse ki hala tüm diyalog kapýlarý kapanmýþ deðil. Bir dizi oyuncu önce çatýþýyor, sonra çatýþmalarýn seyri üzerinden diplomatik pazarlýk yapýyorlar.
Yapýlan görüþmelerin ilki Ukrayna ile ilgiliydi. Ukrayna hükümeti Rusya yanlýsý muhaliflere karþý ateþkes ilan etmiþ, muhalifler de bu çaðýrýya benzer bir karþýlýk vermiþlerdi. Ýki gün önce Rusya devlet baþkaný ateþkesin devam etmesi için uluslararasý görüþmeler yapmaya baþladý. Görüþmeler konusunda Avrupa devletlerini ve Ýsrail’i tercih eden Putin, Ukrayna sorunun barýþçý çözümü için uluslararasý giriþimin kapýsýný aralamýþ oldu.
Putin’in Ukrayna diyalog sürecini sahiplenmesi doðal; zira konunun doðrudan sorumlusu Rusya. Ancak bu giriþim olarak NATO-Rusya iliþkilerindeki gerilimin düþürülme çabasý olarak okunabilir. Putin, NATO’nun Avrupalý müttefiklerini ve Obama’nýn arasýnýn pek iyi olmadýðý Ýsrail’i arayarak esasýnda ABD’nin de geri adým atmasýný saðlamaya çalýþýyor. Tabi bir miktar tehdit de içeriyor bu giriþim. Putin, ABD tansiyonu düþürmezse NATO’nun Avrupalý ortaklarý ile Ýsrail’deki yönetimi kendi yanýna çekme imasýnda bulunuyor..
Filistin giriþimi
Putin, Ukrayna’nýn daha fazla bölünmesine karþý çýkarken, bölünmüþ bir baþka coðrafyada, Filistin’de, barýþ görüþmelerinin yeniden baþlamasýný da öneriyor. Ýlk bakýþta, Rusya’nýn ikinci bir diyalog çaðýrýsý yaptýðý söylenebilir. Hatta bu giriþim taktirle bile karþýlanabilir.
Ancak dikkat çekilmesi gereken bir konu var, o da Filistin-Ýsrail barýþ görüþmelerinin kaptanýnýn ABD olduðu. Her ne kadar ABD-Ýsrail iliþkileri zaman zaman gerilse, Hamas yüzünden anlaþmazlýklar yaþansa bile, her iki devlet de öncelikle Abbas’ýn muhatap alýnmasý konusunda hem fikirler. Þimdi Putin de Abbas’ý muhatap alýyor ve barýþ sürecine dahil olmayý talep ediyor.
Aslýnda belki en doðrusu da bu. Bugüne kadar Rusya ile ABD birlikte ve ayný yönde bir irade gösterebilselerdi, muhtemelen sorunlar daha büyümeden çoktan çözüme ulaþýlabilirdi. Ancak Rusya’nýn Ýsrail hükümeti ile olan diyalogunun ABD tarafýndan nasýl karþýlandýðý önemli. ABD, Rusya’yý kendi ukdesinde olan her konuya musallat olan bir oyuncu olarak görürse, bu giriþim de yeni bir týrmanma emaresi sayýlabilir. Tersi bir algýlama söz konusu olursa, o zaman Ukrayna’dan Kýbrýs’a, Irak’tan Malezya’ya kadar bir çok sorunu bu iki oyuncunun aðýrlýk koyarak çözmeye uðraþacaklarý öngörülebilir.
Sýra Irak’ta
Rusya ve ABD’nin çatýþmalý sorunlarda ortak davranýp davranmayacaklarýný, Irak sorunu karþýsýnda alacaklarý tutum dýþa vuracak gibi. Bu dýþa vurumun IÞÝD ya da benzer örgütlere karþý ortak mücadele biçiminde olacaðýný beklemek için biraz beklemek gerekebilir; öncelik Maliki ve Barzani’de.
Maliki, ABD’den gelen ve Mýsýr ile Libya örneklerine benzeyen hükümet kurma önerisini ret etti. Bu geliþme ile eþ zamanlý olarak Barzani dünya kamuoyuna beklentilerini açýkladý. Barzani kýsaca ve çok açýk biçimde Irak’ta bütünlüðü saðlamaya yönelik her giriþim için çok geç kalýndýðýný söyledi. Baðdat’ta kim olursa olsun, artýk bölünmenin kaçýnýlmazlýðý dile getirildi ve Kürdistan’ýn baðýmsýz devlet olmak için diplomatik giriþimler baþlattýðýný ima etti.
Barzani’nin bu süreçte öncelikle ABD’yi yanýna almayý istediðini, Ýsrail ile yakýnlaþtýðýný, Ýran’a mesafeli durduðunu söylemeye gerek yok. Ancak ayný Barzani’nin bir gözüyle de Rusya’ya bakmamasý mümkün deðil.
Putin, Barzani’nin beklentilerine , olumlu ya da olumsuz, ABD ile uyumlu bir karþýlýk veriyorsa, ABD ve Rusya’nýn aralarýndaki rekabeti yeniden denetlenebilir rekabete çekmek istedikleri söylenebilir. Tersi bir durum ise, çatýþmalarýn giderek yaygýnlaþacaðýný ve Uzakdoðu’ya doðru uzanacaðýný düþündürür.
