Týbbi nane yapraðý çayý kanser radyoterapisine baðlý hasarlarýn önlenmesinde yararlý olabilir.
Her gün çeþitli þekillerde iyonize radyasyona maruz kalýyoruz. Yaþamýmýzý kolaylaþtýrdýðý için, güvenlik amacýyla ya da hastanelerde hastalýklarýn teþhisi ve tedavisi amacýyla kullanýlan cihazlar, sinirsel iletimde yaralanmalar ve sorunlara yol açabilmektedir.
Gama ýþýnlarý gibi iyonize radyasyon, canlý dokulardan geçerken hidroksi radikalleri ve süperoksitler gibi reaktif serbest radikallerin oluþumuna yol açmaktadýr. Meydana gelen bu radikaller vücutta hücre elemanlarýný (DNA, proteinler veya hücre zarý) etkileyerek hücre hasarý, hücre iþlev bozukluklarý ve ölümüne varan bir seri tepkimeye neden olabilmekte ve neticesinde demiyelinasyon (sinirlerin miyelin kýlýfý hasarý) ve normal hücre döngüsünde bozukluklara yol açabilmektedir.
Diðer taraftan, bazý kanserlerin tedavisinde radyasyondan tek baþýna ya da cerrahi veya kemoterapi uygulamalarý ile birlikte de yararlanýlmaktadýr. Ancak seçiciliði bulunmadýðýndan normal hücrelerde, özellikle radyasyona hassas dokularda (lenfoit organlar, kemik iliði, yumurtalýklar, baðýrsak bezleri) geçici ya da uzun süreli fibrotik hasara yol açmasý sorun oluþturmaktadýr. Bu olumsuz yan etkinin önlenebilmesi amacýyla geliþtirilen bazý sentetik ilaçlarýn da uygun dozlarýnda bile zararlý etkileri söz konusudur.
Týbbi nane (Latince bilimsel adý ile Mentha piperita), baharat olarak kullandýðýmýz naneden farklý olarak mentol taþýyan bir uçucu yað taþýmaktadýr. Dolayýsýyla karakteristik olarak hepimizin bildiði mentol kokusu vardýr. Deney hayvanlarý üzerinde yürütülen araþtýrmalar nanenin vücut için zararlý olmayacak miktarlarda uygulandýðýnda iyonize radyasyonun zararlý etkilerini önleyebileceðini göstermektedir. Karþýlaþtýrmalý çalýþmalarda nanenin bu etkisinin, aralarýnda yakýndan tanýdýðýmýz kýr iðdesi, ginseng, zencefil vd. bulunduðu gibi birçok bitki içerisinde en kuvvetlisi olduðu belirtiliyor. Ýlginç olan, nanenin hem suda çözünen (polar) hem de suda çözünmeyen (polar olmayan) bileþenlerinin etkili olmasý.
HASAR OLUÞMADAN ÖNCE KULLANILMALI
Suda çözünmeyen bileþenleri arasýnda uçucu özellikteki mentol, sineol, gibi bileþenlerinin etkili olabileceði; suda çözünen kýsmýnda ise oksidatif hasarý önleyici özellikteki polifenolik (rutin, hesperidin, kafeik asit, karnosik asit, karnosol, rozmarinik asit) bileþenlerin etkili olabileceði bildiriliyor.
Yürütülen 2013 tarihli çalýþmada taze týbbi nane yapraklarý 80 derece su içerisinde geri çeviren sistem ile 36 saat kaynatýlmasý ile elde edilen özüt kullanýlmýþ. Farelere bu özüt 7 gün süreyle kilogram vücut aðýrlýðý baþýna günde 1 gram miktarda uygulanmýþ ve ardýndan gama-ýþýnlarýna maruz býrakýlmýþ. Sonuçlar hayvanlarýn beyinlerinde radyasyonun etkileri ölçülerek deðerlendirilmiþ.
Peki, insanlar için týbbi naneyi nasýl uygulamalýyýz?
Araþtýrmalar týbbi nane yapraðýnýn radyasyona karþý koruyucu etkisini gösteriyor. Yani hasar oluþmadan önce kullanýlmalý. Bu önemli! Bir kapaklý demlik ya da kapaklý bardak içerisine týbbi nane yapraðý taþýyan güvenilir marka demlik poþet konulduktan sonra üzerine, taze kaynatýlýp 80 dereceye ýlýtýlmýþ su ilave edilir, aðzý hemen kapatýlarak 10-15 dakika demlenmeye býrakýlýr. Bu suretle týbbi nanenin hem suda çözünen, hem de çözünmeyen uçucu bileþenlerinin (mikro parçalar halinde suyun içerisinde daðýlýr) demlenen çayýn içerisinde kalarak etkisini göstermesi saðlanabilecektir. Bu þekilde hazýrlanan çayýn, en azýndan her akþam yemeðinden sonra herkes tarafýndan tüketilmesi gün boyunca habersiz olarak etkilendiðimiz radyasyon risklerinin bertaraf edilmesinde yararlý olabileceðini düþünüyorum. Diðer taraftan, kanser radyoterapisi gibi durumlarda ise kullanýlan miktarýn artýrýlmasý, en az üç-beþ poþetin gün içerisinde tüketilmesi gerektiðini öngörüyorum.
