Bir önceki yazýmýzda yasama ve yargý yönünden meseleye bakmýþtýk þimdi ise yürütme ve siyasi partiler açýsýndan konuyu ele almak istiyorum.
Herkes Cumhurbaþkanlýðý sistemine bir eleþtiri getiriyor. Ancak 2017'de kabul edilen sistem 2018 ve 2023 seçimleri ile halktan toplam üç kez onay aldý. Parlamenter sisteme dönüþün mümkün olmayacaðý siyasetin tüm unsurlarýnca -öyle ya da böyle- kabul görmüþ durumda. Ama sistemin tadilata ihtiyacý var bunda da bir mutabakat olduðu açýk... Bu meselenin kolaylýkla geçilebilecek evresini beþ noktada özetleyebiliriz:
Birincisi: Cumhurbaþkanýnýn yetkiye sahip olmasýna bir itiraz yok. Ancak bu yetkiyi kullanmasý noktasýnda devir sistematiðinin devreye sokulmasý bir ihtiyaç. Böylece, yetki ve etki alaný olan kurmaylar sisteme sorumluluk-görev dengesi ile yerleþmiþ olacaktýr.
Ýkincisi: Kabinenin daha etkin hale gelmesi gereklidir. Birtakým kararlarýn kabine veya cumhurbaþkaný yardýmcýsýna devri gündeme gelebilir. Cumhurbaþkaný yardýmcýsý veya yardýmcýlarýndan biri (primus inter pares yani "eþitler arasýnda birinci" olan) iç ve genel meseleleri kabine ile yürütebilir.
Üçüncüsü: Cumhurbaþkanlýðý bünyesindeki ofisler ve kurullar ile Bakanlýklarýn iliþkisinin tam bir düzene oturmasý ve belki kurullarýn Bakanlýk bünyesinde teþekkül ettirilmesi veya HSK gibi bakanlarýn sürece dahil olabileceði bir evreye geçmesi düþünülebilir. Bunun yanýnda politika üretimindeki kurullarýn çeþitlenmesi gerekiyor. Danýþma kurullarýnýn niteliðinin arttýrýlmasý ve toplumun her kesimine yayýlmasý yürütme-vatandaþ baðýný ihdas etmek adýna önemli.
Dördüncüsü: Bakan yardýmcýlarýnýn eþit durumu hem bakanýn hem de kendilerinin çalýþma durumunda birtakým sýkýntýlara sebep verebilmekte. Eski müsteþarlýk makamý gibi, birini ön plana çýkaran bir düzenlemeye ihtiyaç duyulduðunu görüyorum.
Beþincisi: Þu anda fakülte mezunu ve beþ yýllýk çalýþmasý olan herkes, her göreve talip olabilmektedir. Herkesin her þey olabildiði bir sistemde hiç kimse bir þey olamaz. Eski olaðan üstü durum bitmiþtir, þimdi nitelik ve olgunluk dönemi için kapý aramak gereklidir.
Ýþleyiþe dair olanlar hemen çözülebilir...
Bunlar yürütmenin iþ akýþý ile ilgili sorunlar, Baþkanlýk sisteminin düzenlenmesi gereken kýsmýnýn sadece bir yönü. Bunlar için anayasa deðiþikliðine bile gerek yok. Yasa veya Cumhurbaþkanlýðý Kararnamesi ile sorunlu alanlarýn bir "ahenge" kavuþmasý mümkün. Anayasal deðiþiklik gerektiren hususlara daha önceki yazýlarýmýzda deðinmiþtim. Bu konuda ciddi akademik çalýþmalar var, bunlarý ilerleyen zamanlarda daha detaylý ele alabiliriz pek tabii...
Siyasi partiler mevzuatýnda eksik çok...
En son Van'da yaþanan olay bile seçilen ama seçilme yeterliliðini kaybeden baþkanýn bir yedeðinin olmasý halinde bu raddeye gelmeyecekti. Bunun için Meclis birinci sýra veya kontenjan birinci sýra adayýnýn baþkanýn doðal yedeði sayýlmasýna dair bir düzenleme, -en taze- sorunu çözen bir reform olur sanýrým. Sadece bu mu? Deðil tabi. Þunlar ilk aklýma gelenler:
(1) Siyasetin en büyük sorunu "yeni yüz bulunmamasý". Bunu sistematik olarak aþmak mümkün: "Dönem kuralýný" kanuna yerleþtirmek ve tüm adaylýklar için uygulamak!
(2) Aday belirlemede dönen spekülasyonlarýn önüne geçmek de mümkün: Aday belirleme konusunda katý kurallar getirmek. Partilere dar bir inisiyatif alaný tanýmak.
(3) Daraltýlmýþ veya dar bölge sistemi, Baþkanlýk sisteminin tamamlayýcýsý olarak deðerlendirilebilir.
(4) Dijitalleþme ile partilere yüklenen birtakým koþullarýn kaldýrýlmasý artýk mümkündür.
(5) Parti teþkilatlanmasý denilen olguya, baþkanlýk sisteminde ne derece gerek var bilemiyorum! Kendisini liderin temsilcisi gören kiþi sayýsý arttýkça karmaþanýn baþladýðý çok açýk.
Bu alanda son bir baþlýk da þu soru ile ortaya çýkar bence; siyasi partilerin yanýnda ittifak düzenlemelerine dair birtakým kurallarý, ortaya konulan protokollerin baðlayýcýlýðýný da yasalara derç etmemiz gerekmez mi?
"Reform gibi" görünen taleplere dikkat etmek gerekiyor
Ýki yazýda da bazý sorular sormak istedim, bunu çoðaltmak mümkün olduðu gibi yazdýklarýma itiraz edilmesi de önemli. Tartýþmaya açmak böyle bir þeydir çünkü, sormak ve en istemediðiniz cevaba hazýr olmak... Reformlar konusunda durum böyle seyretmiyor maalesef. "Serbest býrakýlma kampanyalarýný" reform olarak görmüyorum, onlar af konusunun kapsamýnda!'
