Baþkan Obama anketlerde yükseliþe geçerken, Cumhuriyetçiler sorunu hýzla tespit ettiler: Mitt Romney. Peggy Noonan, Romney’nin seçim kampanyasýnýn “bir facia” olduðunu söylediðinde, pek çok muhafazakarýn inandýðý þeyi anlaþýlýr biçimde dile getirmiþ oldu. Diðerleri de Romney’nin adaylýðýna ayný derecede eleþtirel yaklaþýyorlar. Üstelik Romney’nin yetkinliði ile itibar kazandýðý düþünülürse, Noonan’ýn deyiþiyle “yetersiz” olmasý bizi þaþýrtmamalý mý? Ülkenin en baþarýlý finans þirketlerinden birini kurdu, Salt Lake City Olimpiyatlarý’nýn kaderini tersine çevirdi ve baþarýlý bir valiydi. Nasýl oldu da böylesine hýzla sarsaklaþtý?
***
Aslýnda sorun Romney deðil, yeni Cumhuriyetçi Parti. Partinin ilerlediði yöne ve en radikal yine de en güçlü unsurlarýna bakýlýrsa, her aday ayný sorunla karþý karþýya kalacaktý: Cumhuriyetçi tabaný kýzdýrmadan, genel seçimde ciddi bir aday olmak mümkün mü?
Fox Haberler sunucusu Brit Hume bu ay, “Romney baþkanlýk pazarlýðýnda fiyatý düþürdü... Getireceði ekonomi politikalarý üstüne ise etraflýca düþünmedi” þeklinde bir eleþtiride bulundu. Ekonomiden anlayan, zeki bir adam olan Romney neden ekonomi politikasýný anlatmýyor? Çünkü vereceði herhangi bir akla yatkýn cevap, partisinde bir fýrtýnaya sebep olurdu.
Gayrisafi yurt içi hasýlada yüzde 8’lik bir açýk söz konusuyken, ABD bütçe programýna getirilecek bir çözümün hem harcamalarda kesinti hem de vergi artýþý içereceði ortada. Ronald Reagan, açýk GSYiH’nin yüzde 4’üne ulaþtýðýnda vergi artýþýna razý oldu; George H.W. Bush ise açýk GSYiH’nin yüzde 3’üne ulaþýnca ayný þeyi yaptý. Fakat günümüzün Cumhuriyetçi Partisi, þartlar ne olursa olsun herhangi bir vergi artýþý olmamasý gerektiði savýnýn etrafýnda düzenlenmiþ halde. Simpson-Bowles’un teklifi doðrultusunda, her 3 dolarlýk harcama kesintisi için 1 dolarlýk vergi artýþý yapýlmasý gerekecek. Fakat Romney dahil tüm Cumhuriyetçi baþkan adaylarý ön seçimlerde, bir dolarlýk vergi artýþý için 10 dolarlýk harcama kesintisini kabul etmeyeceklerini taahhüt ediyorlar.
Yani Romney akla yatkýn rakamlarla, ciddi bir ekonomik plan sunabilir; fakat sonra kendi partisi içinde bir isyan ile karþý karþýya kalýr. Bulduðu çözüm ise açýkla nasýl baþ edeceðine dair tek kelimeyle muðlak olmak. Kýsa süre önce detaylarla ilgili sýkýþtýrýldýðýnda “þeytan detaylarda, melek ise politikadadýr” dedi. Haklý da. Eðer belirli þeyler söylerse, ideolojik bir günah iþlemiþ olur. O da bunun yerine özgürlük ve kapitalizmden bahsediyor.
***
Romney’nin eðilimleri açýk. Ondan önceki Cumhuriyetçi Massachusetts valisi öyle yapmýþ olsa da, 2002’de Grover Norquist’in “verginin kaldýrýlacaðý” þeklindeki taahhüdünü reddetti. Fakat 2006’da þartlar deðiþmiþti ve kendini buna adayan ilk baþkan adayý olmak için yarýþa girdi.
Bu yalnýz ekonomik muhafazakarlarýn yükseliþ hikayesi deðil. Ayný þey göç konusunda da ortaya çýktý. Geçen pazar ABC kanalýnda yayýnlanan “Bu Hafta” programýnda Nicole Wallace Romney’e, Obama’nýn göç reformu konusundaki zayýf karnesini hatýrlatarak Hispanikler’e ulaþmasýný tavsiye etti: “George W. Bush, John McCain ve Ted Kennedy bir þeylerin gerçekleþmesi için uðraþýrken, Obama ortalýkta yoktu” diye ekledi. Þu anda Cumhuriyetçi Parti’nin yasadýþý göçmenlere vatandaþlýk yolunun açýlmasýný da içeren teklife þiddetle karþý çýkmasý dýþýnda, teklifin destekçilerinden olan McCain de kendi elinden çýkan bu tasarýyý reddetti.
Romney DREAM Act’e karþý çýkarak kendi partisine de yaltaklandý. Arizona’da, polisin istediði zaman insanlarýn göçmenlik statüsünü denetleyebileceði sert yasayý destekledi ve kayýtsýz göçmenlerden kurtulmak için, onlarýn “kendi kendilerini sýnýrdýþý etmelerini” teklif etti. Geçtiðimiz haftalarda Hispanik forumlarýnda, Romney göç meselesini kalýcý olarak çözmek istediðini söyledi fakat muðlak ifadeler kullandý. Bütçe açýðý konusunda olduðu gibi, bir planý var; ama bu bir sýr. Ülkenin veya partisinin bunu Seçim Günü’nden evvel bilmesinin bir anlamý yok.
Cumhuriyetçi Parti, kendi liderlerine yeni bir tür siyasi doðruluk dayatýyor. Vergi gibi kati sözcükler kullanamýyor, göç affý gibi belli düþünceler hakkýnda yorum yapamýyorlar çünkü bunlar yasak. Romney, partisinin kýsýtlamalarýna ters düþmemeye çalýþarak bir seçim kampanyasý yürütmeyi denedi. Anlamsýz konuþarak, detaya girmekten kaçýnarak ve en önemli mevcut sorunlar için ciddi bir plan sunmayý reddederek, sonunda kendini tuhaf bir konumda buldu. Peggy Noonan’ýn etkili konuþmalarý bile, bu deli gömleðini Romney’nin üstünden çýkaramadý.
