Kasým 2015’te bir Rus savaþ uçaðý Türkiye hava sahasýný ihlal ettiði iddiasýyla düþürülmüþtü. Bu olay bir krize yol açmýþ olsa da, ayný yýl Rusya ile Ýngiltere arasýnda baþlayan kriz kadar uzun sürmemiþti.
Önce, 2015’in Ocak ve Mayýs aylarýnda Rus bombardýman uçaklarý Ýngiltere hava sahasýna yakýn noktalarda uçuþlar yapmýþ, Ýngiliz jetleri havalanmýþ ve Ýngiltere durumu NATO’ya taþýmýþtý. Bu arada Baltýk ülkeleri, Rusya’nýn kendi hava sahalarýný da ihlal ettiðine iliþkin bildirimlerde bulunmuþ, Rusya kýnanmýþ, karþý önlem alýnacaðý açýklanmýþtý.
Bu geliþmelerin ardýndan 2016’da NATO Doðu Avrupa’daki savunma gücünü artýrma kararý almýþ, 2017’de Baltýk ülkelerine ve Polonya’ya 4 bin asker ve 87 tank takviyesi yapýlmýþtý.
Söz konusu gerilimler, Rusya’nýn Kýrým’ý ilhaký sonrasýnda yaþanmýþ ve önceleri Doðu Avrupa ülkeleri Rusya’nýn tahrik edilmesi halinde Ukrayna’nýn baþýna gelenlerin kendilerine de olacaðýný ileri sürmüþlerdi. Almanya’nýn da desteklediði bu tezden ise Rus savaþ uçaklarýnýn tacizleri sonrasýnda vazgeçilmiþ ve Rusya korkusu Avrupa’da giderek yayýlmaya baþlamýþtý.
Rusya’nýn Avrupa’da, özellikle de Ýngiltere nezdinde giderek “ötekileþtiði” dönemde, Rusya ile iþbirliðini savunan Trump, ABD’de iktidara gelmiþti. Bugün ABD’de Trump aleyhine geliþen olaylarýn içinde Rusya konusu bulunuyor; dolayýsýyla Rusya ile ABD iþbirliði politikasý da sorguya tabi tutuluyor.
Ýngiltere ile ABD’nin geleneksel dostluðunun Trump döneminde sergilenmediðini ve ABD’nin her hamlesinin Rusya’ya alan açtýðý konusundaki en sert eleþtirilerin Ýngiltere’den geldiðini de hatýrlamak gerekir. Ayrýca, tam AB’den ayrýlma sürecine girmiþken Trump’ýn ticaret kýsýtlayýcý önlemler almaya kalkmasý da Ýngiltere açýsýndan dayanýlmaz bulunmuþ olmalý.
Anlaþýldýðý kadarýyla Trump’ýn Pentagon tarafýndan kýskaca alýndýðý, FBI tarafýndan sýkýþtýrýldýðý ve özel hayatý nedeniyle yalancýlýkla suçlandýðý dönem, bir fýrsat olarak görülmüþ.
Fýrsat, Obama döneminden beri Ýngiltere tarafýndan da desteklenen yeni post-modern soðuk savaþ sisteminin kurulmasý olarak ifade edilebilir. Ýngiltere’nin bu uðurda üç baþbakan harcadýðý hatýrlanýrsa, ýsrarýnýn düzeyi de anlaþýlabilir.
Hava sahasý ihlalleriyle devreye giremeyen model, klasikleþmiþ soðuk savaþ konularýndan biri olan “ajan” kriziyle ateþ almýþ gibi. James Bond filmlerini hatýrlatan geliþmelerle, konu askeri tahriklerden çýkýp diplomatik bozuþma düzeyinde sabitlenmiþ gözüküyor.
Soðuk savaþ, savaþmadan iki bloklu gerilim düzeni olduðuna göre 26 “batýlý” ülkeden yüzlerce diplomatýn sýnýr dýþý edilmesi, tam da istenen düzene uygun bir uygulama. Gerekçe, diplomatlarýn ajan olmalarýna dayandýrýlýyor; ama zaten diplomatlarýn görevi yasal ve meþru yollardan haber almak. Yani görevlerini yapanlar, görevlerini tam anlamýyla yaptýklarý için sýnýr dýþý ediliyorlar.
Bu durum, sorunun diplomatlarýn ne yaptýklarýyla ilgisi olmadýðýný gösteriyor. Mesele ABD ile Avrupa’yý ayný safta tutacak, Rusya’yý karþýya yerleþtirecek bir sistemin inþa çabasý.
Görünen o ki, bir dizi Avrupa ülkesi zor tercihler yapmak zorunda kalacak ki, bunlarýn baþýnda Yunanistan ve Kýbrýs geliyor. Eskinin “Doðu Bloðu”, bugünün Akdeniz havzasý olabilir. Tercihini önceden yapanlar, ABD’ye bakmaya devam ederken, tercihte gecikenler Almanya’ya deðil Ýngiltere’ye bakmak durumunda kalacaklar. Ýngiltere de kararsýzlara karþý klasik yönetmelerini uygulamaktan çekinmeyecek.
