Moskova’daki Kýzýl Meydan Gösterimleri’nde, 26 Rus yapýmýndan bölümler izledim. Rus sinemanýn ataða kalktýðý kesin.
SÝNEMA tarihi hakkýnda biraz bilgili herkes Sovyetler Birliði’nin öncü kuramcýlarýný tanýr ve Rus sinemasý denince onlarý referans alýr. Çarlýk döneminde sinemaya baþlamýþ olan Protazanov ve Yevgeni Bauer’i atlayarak Kuleþov, Ayzenþtayn, Pudovkin, Dovjenko, Vertov adlarýný saymaya baþlar. Günümüzde popüler yapýmlarýn temelini oluþturan montaj sinemasýný da arthouse filmlerde sýklýkla tercih edilen sinegöz kavramýný da ortaya koyan ve hala daha en iyi film listelerinde ilk ona giren filmlere imza atan yönetmenlerdir onlar...
II. Dünya Savaþý’ndan sonraki dönemde ise usta Sovyet sinemacýlarý Cannes, Berlin, Venedik festivallerinde ödül alan ya da Yabancý Dilde En Ýyi Film Oscar’ý kazanan filmleriyle tanýnýrken, Andrey Tarkovski sinefiller tarafýndan idolleþtirilir. Grigori Koznitsev, Mihail Kalatazov, Sergey Bondarçuk, Stanislav Rostotski, Grigori Çukray, Aleksandr Zarkhi ve Yosif Hayfitz’i uluslararasý baþarýlarýyla anarýz ama filmografilerine tümden hakim deðilizdir. Bu kuþaðý izleyen Mikhalkov-Konçalovski Biraderler, Elem Klimov, Gleb Panfilov, Kira Muratova, Vladimir Menþov, Pavel Lungin, Pavel Çukray arasýndan yeni bir Tarkovski sýyrýlýr: Aleksandr Sokurov. Onun da týpký Tarkovski gibi katýksýz hayranlarý vardýr.
Sovyet Sinemasý elbette baþka cumhuriyetlerden sinemacýlarý da kapsar. Paradjanov, Tengiz Abuladze ya da Tolokmuþ Okeyev gibi ustalarýn sinema dillerini oluþturan Ermenistan, Gürcistan, Kýrgýzistan ülkelerinin kültürleridir... Ýlk paragraflardaki Sovyet sinemacýlarýnýn etnik kökeni de Rus deðildir ama filmlerin ülkeleri de dilleri ve kültürleridir! Günümüz Rusya’sýnda da Ukraynalý, Kazak, Azeri, Ermeni, Belarus ve Gürcü sinemacýlar eskisi gibi çalýþýp üretiyor. Moskova’yý merkez alan film endüstrisi kozmopolit yapýsýný koruyor. Bu endüstrinin güçlü isimlerinden biri Nikita Mikhalkov ama baþarýlarýnýn ortaðý Azeri senarist ve yapýmcý Rüstem Ýbrahimbeyov. Bu kuþaktan Ermeni kökenli Ukraynalý Karen Þahnazarov yeni filmi White Tiger/ Beyaz Kaplan ile Rusya’nýn aday adayý olarak formda olduðunu kanýtladý. Kazak Timur Bekmambetov da günümüz Rusya sinemasýnýn en güçlü kiþiliklerinden biri ve uluslararasý piyasada en popüler ismi.
Rus sinemasýnýn çoktandýr ülkenin siyasi etki alaný, kültürü ve ekonomisiyle doðru orantýlý bir varlýk gösteremediði sýr deðil. Yeni kuþak önemli baþarýlara imza atmakla birlikte ne ülke içindeki giþe sinemasýnda ne de uluslararasý festivallerde geçmiþteki parlak günleri yakalayamýyor. Balabanov, Popogrebsky ve Uçitel gibi isimlerle elbete festivallerde varlýk gösteriyor. Venedik’te Kiril Serebrennikov, Ýzmena/ Ýhanet adlý filmiyle yarýþtý. Yeni atýlýmlar ise Rus sinemasýnýn küresel çapta etkili olmaya baþlayacaðýný gösteriyor.
15-19 Ekim günleri arasýnda Moskova’da gerçekleþtirilen Kýzýl Meydan Gösterimleri/ Red Square Screenings-RSS kapsamýnda 2013’te festivallerde ve giþelerde boy gösterecek 26 Rus yapýmýndan bölümleri izleme fýrsatý buldum. Hemen hepsini yapýmcýlarý bizzat sundu. Noel sezonunun muhtemel blockbuster’larýndan biri Rus yapýmý olacak. Hans Christian Andersen’in masalýndan uyarlanan The Snow Queen/ Karlar Kraliçesi üç boyutlu bilgisayar canlandýrma ve Wizart þirketinin yapýmý. Rusya ve Ukrayna’nýn bu alandaki önemli yaratýcýlarýnýn kurduðu þirketin Hollywood ile rekabet edecek beceride olduðu fragmandan belli. Bir baþka giþe hiti adayý Viy-Dönüþ adlý 3 boyutlu korku filmi. Viy, 1967 yýlýnda çevrilen ilk önemli Sovyet korku filmiydi. Nikolay Gogol’un yüzünü göreni öldüren bir cini anlattýðý öyküsünden uyarlanan yeniden yapýmda uluslararasý bir kadro rol alýyor. Her iki filmin daðýtýmýný da majör þirketler üstlenecek.
CANLANDIRMA GELENEÐÝ
Rus sinemasýnýn saðlam bir canlandýrma geleneði vardýr. Kin-Dza-Dza-Dza, Karlar Kraliçesi misali geniþ kitleye hitap etmese de sanatsal çizgileri, mizah, felsefe ve bilimkurguyu kaynaþtýran öyküsüyle dikkat çekecektir. Anton Melnik imzalý Territoriya Rusya’nýn geniþ coðrafyasýnda ve vahþi doðasýnda maden arayan öncülerin maceralarýný güzel manzaralar eþliðinde bir aksiyon olarak beyazperdeye taþýyor. Kremlin Films’in Gagarin First in Space projesi de tüm dünyada ilgi çekecektir. Uzaya ilk giden astronot olan Yuri Gagarin’in hayatýndan, bu göreve hazýrlanma sürecini anlatan bir kesit sunuyor. Aleksey Uçitel, yozlaþmaya savaþ açan çevik kuvvet polislerini anlatan Breaking Loose adlý cesur projesiyle bu kez festival sevgilisi olmaktan ziyade giþede iddialý görünüyor. Uçitel’in ortaðý olduðu Rock Films Studio’nun bir baþka polisiye aksiyon projesi de Mayor/ Binbaþý.
Güncel politika da Rus sinemasýnýn gündeminde. Ýki üyesi, kilisede protesto düzenlediði için hapis cezasý alan Pussy Riot grubunun eylemleri ve bu ünlü dava Suç ve Ceza adlý belgeselde dile getiriliyor. Rusya genelinde, özellikle seçim dönemlerinde yoðunlaþan eylemlerin ve protestocu gruplarýn kimliði ve talepleri The Term adlý belgesel ile anlatýlacak.
