Rusya uzun süredir ABD ve müttefiklerini Suriye’de muhaliflere silah yardýmý yapmakla, dolayýsýyla iç savaþý alevlendirmekle suçluyordu. Diðer taraftan Ruslar, Þam rejimine silah satmadýklarýný, sadece geçmiþte imzaladýklarý satýþ anlaþmalarýnýn gereðini yerine getirdiklerini iddia ediyorlardý. Geçen hafta Türkiye, Moskova-Þam seferi yapan sivil bir uçaðý indirip, uçakta taþýnmasý yasak ‘askeri’ materyaller olduðunu tüm dünyaya ilan edince Amerika Rusya’ya karþý moral avantaj yakalamýþ oldu. Washington bu sayede Rusya’nýn Suriye’yi silahlandýrdýðýnýn kanýtlandýðýný öne sürdü. ABD’ye göre Moskova’nýn Suriye politikasý da ahlaken iflas etmiþ oldu, çünkü Rusya (Çin ile birlikte) bir yandan Suriye’ye karþý önlem alýnmasýný engelliyor, diðer taraftan sivil uçaklarla Esad rejimini silahlandýrýyor.
Kýsacasý Suriye ve Türkiye’nin ötesinde küresel bir rekabet tüm hýzýyla devam ediyor. Taraflar bölge devletleri üzerinden küresel bir satranç oyunu oynuyor. Esenboða’ya inen uçak da bu oyunun piyonlarýndan sadece biriydi.
Ýstihbarat kimden?
Moskova’dan havalanan Suriye uçaðý ile ilgili istihbarat çok ilginç bir zamanda Ankara’ya ulaþtý: O gün Rusya Devlet Baþkaný Putin’in daha önceden planlanmýþ olan Türkiye gezisinin ertelendiðini öðrendik. Ayrýca ayný gün gazetelerde Irak ile Rusya’nýn 30 adet Mi-28 helikopteri ile 42 adet yerden havaya savunma sistemi Pantsir-S1 alýmlarýný da içeren 4.2 milyar dolarlýk bir silah satýþ antlaþmasýný imzaladýðý haberini okuduk. Bu haberlerde Türkiye ile son dönemde arasý iyice bozulan bir diðer komþumuz olan Irak’ýn MÝG-29savaþ uçaklarý ve aðýr zýrhlý araçlarýn satýþýyla ilgili müzakerelerin devam ettiðini de öðrendik. Maliki Rusya topraklarýndaki açýklamalarýnda Türkiye’ye verdi veriþtirdi, “birisi Türkiye’yi Suriye’de durdursun” dedi. Böylece Türkiye’nin Suriye politikasý karþýsýnda Ýran ve Rusya’dan sonra Irak ve Rusya’nýn arasý da pekiþmeye baþladý.
Ýþte Rusya’dan havalanan Suriye uçaðýný F-16 savaþ uçaklarýmýzla böyle bir günde Ankara’ya inmeye zorladýk. Zamanlama önemliydi, çünkü muhtemelen Ruslar askeri araç-gereci bu þekilde ilk kez Suriye’ye ulaþtýrmýyorlar. Belli ki baþka uçaklar ve baþka nakliyatlar da var. Ama bize ‘denk gelen’ bu uçuþ oldu. Türk istihbaratý Rusya’dan Suriye’ye kalkan her uçaðý izlemeye almadýðýna göre, bu istihbaratýn geliþ þekli ve zamanlamasý mühim. Ýkinci olarak istihbaratýn nereden geldiði de önemli. Kaynak hala meçhul. Bazý haberlerde NATO’nun ismi geçiyor. Bu durumda istihbaratý Almanlar da vermiþ olabilir, Fransýzlar da, veya baþka bir üye ülke istihbaratý da. Ancak istihbaratýn en çok ABD’ye yaradýðý kesin. Ayrýca istihbaratýn doðrudan kimden geldiðinden çok, o kiþiye nereden geldiði önemli. Birçok olayda kaynak Alman veya Ýngiliz görünürken esas kaynak farklý çýkabiliyor.
Her neyse, sonuçta gelen istihbarat süper bir zamanlamayla geldi ve haber kaynaðý açýsýndan maksadýna ulaþtý. Eðer Türkiye’nin amacý da Rusya’yý Suriye konusunda daha fazla þüpheli hale getirmekse sorun yok, o zaman Türkiye de amacýna ulaþmýþ demektir. Bunun ötesinde uçak krizinden daha fazlasýný beklemek doðru deðil.
Kutuplaþma derinleþiyor
Satranç oyununda yeni hamleler gelecektir. Ancak beni asýl ilgilendiren bölgemizde hýzlanan ve bizim de tam ortasýnda yer aldýðýmýz kutuplaþma. Ýran-Irak-Suriye ve Lübnan Hizbullahý hýzla mezhep temelli bir kutsal ittifaka sürükleniyor. Saydýðýmýz ülkeler güneydoðu ve güney sýnýrýmýzýn tamamý demek. PKK ve PYD de her geçen gün bu ittifakýn doðal üyesi haline geliyor.
Söz konusu ülkeler teknoloji ve ekonomileri itibariyle büyük iþler yapabilecek bir güce sahip deðiller. Ancak Rusya’nýn da böyle bir ittifakýn orkestra þefi haline gelmesiyle ve Çin’in uzaktan vereceði destekle birlikte iþin rengi deðiþebilir ve onlarca yýl sürebilecek iç savaþlar ve bölge savaþlarý mümkün hale gelir.
