Ukrayna ve Rusya arasýnda devam eden savaþta teolojik bir hamle yaþanýyor. Teo-politiðin önemini yeniden görüyoruz. Ortodoks olan iki ülke arasýndaki savaþta, teoloji de savaþ siyasetinin önemli bir parçasýna dönüþüyor. Ukrayna, Rusya'dan baðýmsýz ulus devlet olmaya çalýþýrken geçte olsa ulusal kiliseyi de kuruyor. Batýda Westfalya Anlaþmasý ile baþlayan Ulusal Kilise, Ukrayna'da yeni oluþuyor. 2019 yýlýnda, savaþ öncesinde Ýstanbul Fener Rum Ortodoks Kilisesi patriði Bartholomeos'dan kabul belgesi aldý. Ukrayna, Ortodoks Kilisesi Moskova Ortodoks Kilisesinden baðýmsýz hale gelmenin ilk adýmýný atmýþtý.
Savaþla beraber bu ayrýþma þimdi en üst düzeye çýkýyor. Ukrayna Parlamentosu daha iki gün önce( 20 Aðustos) Moskova Ortodoks Patriðinden ayrýlmanýn ötesinde adýmlar attý. Ukrayna'da Moskova Patriðe baðlý Ukrayna Ortodoks Kilisesini. Hatta kiliseye ait eþyalarý satýþa çýkarmaya baþladý. Paralarýný da orduya vereceðini söylüyor.
Cumhurbaþkaný Zelensky, açýkça ulusal baðýmsýzlýðýn teolojik baðýmsýzlýktan geçtiðini ilan ediyor. Fener Rum Patriðin baðýmsýzlýk onayý ve ziyaretini bu açýdan önemsiyor: "Ekümenik Patrik I. Bartholomeos ile bir telefon görüþmesi gerçekleþtirdim. Ekümenik Patrik Hazretlerinin Ukrayna için ettiði dualar ve ulusumuza verdiði sarsýlmaz destek için þükranlarýmý ifade ettim...Ayrýca, Ukrayna Kiliseler ve Dini Örgütler Konseyi tarafýndan desteklenen yeni ruhani baðýmsýzlýk yasasýnýn önemini vurgulayarak baðýmsýz bir ulusun ruhani olarak da baðýmsýz olmasý gerektiðini belirttim. Devletimizin Ukrayna'da Ortodoksluðun güçlendirilmesi ve kiliseler arasýnda açýk diyaloðun teþvik edilmesi yönündeki kararlýlýðýný bir kez daha teyit ettim."
Hem Ukrayna hem de Rusya Fener Rum Patriðini ekümenik kabul ediyor. Dolayýsýyla kendi patriklerinin meþruiyeti açýsýndan çok büyük bir önem taþýyor. Bundan dolayý Bartholomeos'un attýðý adým önemseniyor. Nitekim baðýmsýzlýk belgesi ve ardýndan gelen bu geliþmelere karþý Rusya çok sert tepkiler ortaya koydu: Rusya Dýþiþleri Bakanlýðý Sözcüsü, Ukrayna Parlamentosu'nun kararýný sert þekilde eleþtirdi: "Buradaki hedef, gerçek Ortodoksluðu kökten yok edip, bunun yerine sahte Ortodoks Kilise yaratmaktýr. Bu, Ukrayna'da Ortodoksluðun yok edilmesidir". Hatta bununla da yetinilmedi. Hürriyet gazetesinde Rusya ile yakýn çalýþan bir uluslararasý avukatlýk þirketi doðrudan Bartholomeus'a uyarý niteliðinde tam sayfa ilan verdi.
Rusya için Ortodoksluk neden önemli?
Rusya, yeni emperyal vizyonunda teolojiyi çok önemsiyor. Putin, Rusya Federasyonu coðrafyasýnda Müslüman çevrelerle de iliþkileri önemsiyor. Fakat bundan da öte Ortodoksluk, yeni Rusya emperyal varlýðýnda çok temel bir anlam olmaya baþlýyor. Bunu çok etkili bir þekilde Rus filozof Dugin dillendiriyor. Dugin, Rusya'yý "Tanrýnýn halký" diye vasýflandýrýyor. Batý kültür ve deðerlerine karþý Ortodoks inancýný devreye sokuyor. Aile, gelenek, deðerler, cinsel kimlik gibi konularda Batýdan yükselen yeni dalgaya meydan okuyor. Bunun yerine Ortodoksluða referansta bulunuyor. Bu tutum tesadüfü deðil. Çok önemli tarihi ve sosyolojik temellere uzanýyor.
Sovyetler çökünce, Rusya yeniden tarihi varlýðýna ve onun içinde önemli bir temel olan Ortodoksluða yöneldi. Tolstoy ve Dostoyevski romanlarýnda gördüðümüz Rus milli bilinci ve ortodoksluk inancý yeniden canlanýyor ve inþa ediliyor. Sadece Karamozof Kardeþleri anlamak yetiyor bunu görmek için. Alyoþa, bir derviþtir. Zosima Dede bir Manastýr otoritesi(bizdeki þeyh). Kurtarýcý olan ruh, Alyoþa'nýn temsil ettiði ortodokslukta. Rusya, yeniden buraya dönüyor.
Rusya için Ortodoksluðun varlýðý ve ruhu, sahip olduðu nükleer silahlardan daha da önemli. Çünkü nükleer füzeler uzun süreli egemenlik saðlayamaz. Ancak teoloji insanlarýn ruhuna dokunur, gündelik hayatlarýna girer. Onlara ebediyete uzanan bir anlam saðlar. Devlet de bununla beraber varlýðýný hayata, insanlara ve ebediyete taþýma iddiasýnda büyük bir meþruiyet saðlar.
