ABD’deki Sandy tayfunu, -orta boy bir felaket- olarak kayýtlara geçti. Yarattýðý yýkým azýmsanmayacak boyutta ve çok daha kötüsü mümkündü. Korkulan olmadý, ancak birçok bölge ve New York kenti tarihinde görmediði su baskýný ve rüzgar hasarýný yaþadý. Þiddetli yaðýþ ve rüzgar en fazla 48 saatte geçti, ancak ardýnda býraktýðý yýkým, haftalar alacak. Can kayýplarý yanýnda 8 milyondan fazla kiþi elektriksiz, evler, yollar ve altyapý hasarlý, ulaþým zor. Maddi zarar 20 milyar dolar. 11 Eylül terör saldýrýlarýnýn hasarý 23 milyar idi. Sandy fýrtýnasý nedeniyle kaybolan, mahrum kalýnan iþ-gelir kaybý 20-30 milyar dolar hesaplanýyor. Yani Sandy’nin masrafý büyük. Öte yanda, ekonominin duyarsýz yüzü ile bakýnca, bu yýkýmýn ardýndan gelecek onarýmýn, ABD milli gelirine katký yapacaðý hesaplanýyor. ABD büyümesi yavaþlamaktayken fýrtýna harcamalarý büyümeye katký yapacak. Borsa bile sevinebilir.
Siyasi olgunluk iyidir
Fýrtýna New Jersey eyaletini kötü vurdu. New Jersey’nin valisi Chris Christie, Cumhuriyetçi. Hatta gayet iyi bir baþkan adayý olurdu, ancak Vali seçime girmedi. Vali eyaletini fýrtýna sonrasý onarmaya çalýþýrken, Baþkan Obama’nýn gayet iyi çalýþtýðýný, eyalete büyük destek verdiðini söyledi. Obama da eyalete gelip hasarý inceledi, Vali ile yan yana durdu. Valiye -Ne lazýmsa beni ara- demiþ... Vali Christie siyasi baðnazlýðýn ötesine geçerek, Baþkaný övdü. Cumhuriyetçi partide süren fanatizm gözönüne alýnýnca, Christie’nin tutumu önemli bir siyasi olgunluk. Bu unsur ABD’de bile kaybolmuþtu, arada ortaya çýkýnca, güzel oluyor.
Eyalet lafta serbest rüzgarý yiyince -kurtar beni- diyor
Fýrtýna, beklendiði gibi ABD siyasetini etkiledi. Ancak sandýða nasýl yansýyacaðý, salý günkü oylama anýna dek -belirsizlik- yaratacak.
Aþýrý bir felaketin olmamasý, siyasi ortam adýna olumlu. Seçimin ertelenmesi sözkonusu deðil. ABD iç savaþ sýrasýnda bile baþkanlýk seçimi yapmakla övünür. Fýrtýna, elektrik kesintisi, seçmenin kendi can ve mal derdine düþmesi, Fýrtýnayý yaþayan 10 eyalette anket ve propagandayý aksatýyor. Bu eyaletleri Baþkan Obama himayesine aldý. Obama fýrtýna nedeniyle Baþkanlýk- konumuna geçti ve kurtarma, onarým için merkezi hükümetten destek mekanizmalarýný çalýþtýrdý.
Burada avantaj Demokrat Parti’de ve Obama’da. Çünkü Cumhuriyetçiler merkezi hükümeti, federal hükümeti sevmezler ve devlet yapýsýnýn olabildiðince gevþek olmasýný, eyaletlerin kendi baþlarýna kalmasýný savunurlar. Deprem, tayfun, felaket vurunca ise o gevþek yapýlarýn ve serbest eyaletlerin iþe yaramadýðý, bir merkezi destek gerektiði fark edilir. ABD’de böyle felaketler için merkezi yardým kuruluþu FEMA var. Cumhuriyetçi Romney geçmiþte -FEMA’yý kaldýracaðým, parayý eyaletlere vereceðim- demiþti. Sandy vurunca, Obama FEMA’yý etkin biçimde çalýþtýrýp Romney’yi zor durumda býraktý. Medya þimdi Romney’nin peþinde -Hâlâ FEMA’ya karþý mýsýnýz- diye sormak için. Romney susuyor. Yani tayfunda, merkezi hükümetin faydasý tekrar ortaya çýktý. Þurada burada merkezden uzak hayali serbestlik, baðýmsýzlýk, türküsü çaðýranlarýn rüzgara, yaðmura karþý savunmasýz kaldýklarý zaten biliniyordu, bu vesileyle yeniden anlaþýldý.
Seçim ortada, avantaj Obama’da
6 Kasým seçimi yine -Kilit- eyaletlerde belirlenecek. Bu eyaletlerden üçünü fýrtýna etkiledi: Virgina, Kuzey Carolina ve New Hempshire.
Fýrtýnanýn etkilediði eyaletlerde Virginia’da Obama-Romney baþabaþ idi Kuzey Carolina’da Romney, New Hempshire’da Obama öndeydi.
Bu eyaletlerin fýrtýna sonrasý durumu, özellikle Virginia’yý kimin alacaðý önemli.
Diðer kilit eyaletlerde Michigan, Ohio, Nevada, Pensilvanya ve Wisconsin’de Obama önde. Romney ise Florida’da önde. Yine Colorado’da baþabaþlar. Oy farklarý çok az, ancak bu -iki dereceli- seçim. Bir puanla da olsa öne geçen, bütün eyaleti kazanýyor.
Bu durumda Obama kilit eyaletlerin çoðunu alýr ve yeniden seçilir. Ancak zemin kaygan, fýrtýna etkileri sürüyor. Seçmen býçak sýrtýnda. twitter.com/selimatalayny
