Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan, dün Soçi’de, Rusya lideri Vladimir Putin’le 7 Eylül’deki Tahran zirvesinden sonra ikinci kez bir araya geldi.
Çünkü Tahran zirvesi Erdoðan’ý tatmin etmedi.
Türkiye, Rusya veya Þam yönetiminin Ýdlib’deki sivillerin ve ýlýmlý muhaliflerin zarar göreceði bir operasyona giriþmemesini istemiþti.
Tahran zirvesinin sonuç bildirisinde ‘ateþkes’ ifadesi yer almadý.
Yine de Ýdlib’e yönelik Rusya ve rejim tarafýndan yapýlan operasyonlar sýnýrlý kaldýysa, Erdoðan’ýn bu ýsrarý sayesinde oldu.
Ancak bu da Erdoðan’ý tatmin etmedi.
Ýran, Þam rejiminden yana tutumunu sürdürdüðü için Erdoðan, Putin’le çözüm aradý.
Zira Rusya sadece kendilerine yönelik ‘saldýrý yapan terörist gruplar’ ile sýnýrlý olarak operasyon kartýný elinde tutmak istiyor.
Bu, Erdoðan’la Putin’in ‘bir noktada uzlaþabileceðinin’ iþareti.
Bu yazýyý gazeteye gönderdiðim sýrada Soçi zirvesi henüz sonuçlanmýþ, ancak resmi açýklamalar yapýlmamýþtý.
Toplantý öncesinde Erdoðan, “Siyasi, askeri, ekonomik birçok konularda fikir alýþveriþlerimiz birbirimizi güçlendirecek boyuttadýr. Buradan çýkacak ortak bir açýklama bölgeye yeni bir umut getirecek” sözleri, beklentisini ortaya koydu.
Putin de “Görüþeceðimiz çok konu var. Bazýlarý komplike konular. Bunlarý hem gözden geçireceðiz hem de bunlarýn çözüm yollarýný arayacaðýz. Ticari olarak, bölge güvenliði açýsýndan ve uluslararasý siyasete yönelik olarak iliþkilerimiz geliþiyor” diyerek, hem bir ‘çözüm iradesi’ ortaya koydu, hem de ‘komplike konular’ ifadesiyle çekincelerine iþaret etti.
Toplantýnýn 1 saat 50 dakika sürmesi, iki liderin söylediði gibi ‘çok konunun konuþulduðunu’ gösteriyor.
Peki Ýdlib özelinde neler var?
Putin'in Suriye Özel Temsilcisi Aleksandr Lavrentyev'in daha önce dile getirdiði üzere, Rusya’nýn Türkiye'den beklediði, ýlýmlý muhaliflerin teröristlerden ayrýlmasý.
Bu konuda önemli bir aþama geçildi; Rusya ve Türkiye ‘kimler ýlýmlý muhalif, kimler terörist’ konusunda uzlaþtý.
Þimdi ikinci aþama var: Terörist gruplardan ayrýlmalarýn teþvik edilmesi, terörist unsurlarýn zayýflatýlmasý ve bölgeyi terk etmeye zorlanmalarý.
Suriye’de örgütler arasýnda gezinen ‘seyyah’ silahlý gruplar olduðu sýr deðil. Bu nedenle Türkiye, terörist gruplardan ayrýlmalarýn teþvik edilmesi gerektiðini söylüyor.
Rusya da bu görüþe karþý deðil.
Bu da Ýdlib operasyonunun ertelenebileceðini gösteriyor.
Zirveden önce Rusya tarafýndan gelen analizler, Ýdlib’de Heyet Tahrir el Þam sorununun çözülmesi için süre verilebileceðini; buna karþýlýk Halep-Þam arasýndaki karayolunun bir bölümü ile Hama ve Lazkiye taraflarýnda bazý bölgelerin Rusya-Þam kontrolüne geçebileceðini belirtiyorlardý.
Suriye ve Ýdlib, Erdoðan’ýn 23-27 Eylül tarihleri arasýnda katýlacaðý 73. BM Genel Kurulu çalýþmalarýnda da gündeminde olacak. Erdoðan, 25 Eylül'de Brezilya, ABD ve Ekvador liderlerinin ardýndan Genel Kurul’a hitap edecek.
Konuþmada ayrýca, küresel silahlanma, ABD’nin tek taraflý politikalarý, Kudüs/Filistin sorunu, küresel insan haklarý ihlalleri ve BM’nin yapýsýna dair eleþtiri ve öneriler de yer alacak.
Erdoðan, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in vereceði öðlen yemeðine katýlacak; ancak ABD Baþkaný Donald Trump’ýn ‘ev sahibi’ sýfatýyla vereceði akþam yemeðine katýlýp katýlmayacaðý ise henüz net deðil. Buna geliþmelere göre karar verilecek.
Baþkan Erdoðan, 27 Eylül’de New York’tan Almanya'nýn baþkenti Berlin'e geçecek; 28 Eylül’de Cumhurbaþkaný Frank-Walter Steinmeier ve Baþbakan Angela Merkel’le bir araya gelecek. Erdoðan ve Merkel 29 Eylül’de de ikinci bir görüþme daha yapacak; ardýndan
Köln’e geçerek Türk vatandaþlarýna hitap edecek.
