Bilimsel araþtýrmalar gösteriyor ki Türkiye’de son 10 yýlda diyabet ikiye katlanarak yüzde 90 arttý. Ayrýca bu hastalýðýn görülme sýklýðý obezitenin artýþýna paralel.
Yani 20 yaþ üzeri her yedi kiþiden biri þeker hastasý. Beslenme en önemli faktör. Bu konuda biz yemek yazarlarýna da büyük sorumluluk düþüyor.
Türkiye’de 7 milyonun üzerinde diyabet hastasý bulunuyor. Bir de ondan bir önceki durak olan hipoglisemi meselesi var ki rakam verilerin çok ötesinde. Kiþinin kan þekerinin belli bir deðerin altýna düþmesinden kaynaklanan hipoglisemi, uzmanlarýn söylediði gibi, ‘doðru ve dengeli beslenmeyle düzelebilen’ metabolik bir rahatsýzlýk. Üstelik þeker hastalýðý için hayýrlý bir süreç, elbette zamanýnda teþhis edilir gereken yapýlýrsa. Aksi halde sonu diyabet. Peki neden hipoglisemi bu kadar yaygýn, diyabet hýzla artýyor? Geçen hafta Dünya Diyabet Günü dolayýsýyla pek çok saðlýk köþesinde dünya genelinde saðlýk durumunun vahameti gözler önündeydi. Þeker hastalýðý kalp krizi, diþ saðlýðý, görme bozukluklarý, kanser, tansiyon, obezite gibi rahatsýzlýklarý tetikliyor. Peki bu konu sadece saðlýk köþelerinde mi olmalý? Bence yemek yazarlarý olarak bizler de bu konuda sorumluyuz. Genetik miras ve hareketsizlik çok önemli faktörler ama unutmayalým ki ne yersek oyuz...
Sosyal medyada üzerinden karamel sosu akan bir tarif paylaþýrsanýz týklanma ve gelen yorum sayýsý inanýlmaz olur. Dilenseniz ayný hesaptan bir de salata yayýnlayýn aradaki farký göreceksiniz. Fazla týk isteyenler neden salatayla uðraþsýn ki? Bu bile durumumuzu ortaya koyuyor, çoðumuz þeker baðýmlýsý ve birçok gýda markasý, blogger, iþletmeci ve yazar bu baðýmlýlýðý kullanýyor.
Hazýr yemeklerin, GDO’lu tohumlarýn, kimyasallarýn ve rafine (iþlenmiþ) gýdalarýn gittikçe arttýðý günümüzde, beslenmeden kaynaklanan metabolik rahatsýzlýklar da çýð gibi büyüyor. Bu nedenle gýda ürünlerini alýrken seçici olmak çok önemli. Market raflarýna izin alarak giren binlerce ürünün büyük kýsmý saðlýksýz. Öte yandan bazý markalar kendi saðlýk kriterlerini kendileri belirliyor ve bu gruptaki üreticilerin ürün yelpazeleriyse her geçen gün daha da büyüyor. Önemli olan bu firmalarý bulmak ve saðlýklý ürünleri tüketmek.
Rafine þeker sigaradan farksýz
Þeker pancarý son yapýlan deneylerde masum çýktý. Hatta tam tersine faydalarý olan bir gýda. Tabii iþlenmemiþ halinden bahsediyorum. Rafine þekere gelecek olursak aslýnda bir yiyecek deðil. Ona ‘katký maddesi’ demek daha doðru olabilir. Þeker pancarý veya þeker kamýþýndan elde edilen kristalize þeker, özellikle genetiði deðiþtirilmiþ mýsýrdan elde edilen glikoz insan saðlýðýna yavaþ yavaþ olumsuz etki eden adeta bir zehir. Rafine þekerin içine girdiði ürünlerin raf ömrünü uzatýrken ciddi baðýmlýlýk yaptýðý belirtiliyor. Yedikçe, yiyesiniz geliyor. Legal ve kullaným alanýnýn mutfak olduðunu düþünecek olursak belki de sigaradan daha da tehlikeli.
O halde gelin þeker ve þekerli abur cubura týpký sigara paketlerindeki gibi ‘Saðlýða zararlýdýr’ ibaresi koyalým. Býrakalým, dileyen tüketsin. Etiket meselesi hayati. Tüketicinin hangi þeker türünü ve miktarýný etiket üzerinde görmesi gerekiyor. Bunun için change.org’da bir kampanya baþlattýðýmý sizlere ve yetkililere duyurmak isterim. Diðer taraftan etiket meselesinde tatlandýrýcý konusu da çok önemli. Tatlandýrýcý kullanýlan ama ‘þekersiz’ diye satýlan tüm ürünlerde hangi oranda hangi tatlandýrýcýnýn olduðunu bilmek de önemli bir mesele.
Þeker çeþitleri
Rafine þeker: Þeker pancarý, þeker kamýþý veya mýsýr gibi bitkilerden ileri teknoloji ve kimyasal katkýlarla üretilen toz halinde veya kimyasal yapýþtýrýcýlarla küp olarak üretilen kristalize þeker.
Kahverengi þeker: Þeker kamýþýndan elde edilen rafine toz þekerin beyazlatýlmamýþ hali.
Mýsýr þurubu: Genetiði deðiþtirilmiþ organizmalardan elde edilen, hazýr gýdalarda kullanýlan, kimyasallarla elde edilen ve glikoz kývamýnda bir þurup.
Sahte kahverengi þeker: Beyazlatýlmýþ kristalize þekerin melas eklenerek kahverengi hale getirilmesi.
Yüzde 100 pancar þekeri: Þeker pancarýndan elde edilen rafine beyaz toz þeker.
Bal: Saf balda maltoz, sakaroz, früktoz ve glikoz türünde tüm doðal þekerler bir arada bulunuyor. Sahteleri çok tehlikeli.
Doðal meyve þekeri: Elma, üzüm gibi þeker oraný yüksek meyvelerin kaynatýlýp pekmez yapýlmasýyla elde ediliyor.
Glikoz þurubu: Hazýr gýda ve þeker hamurunda kullanýlan yapay ve insan saðlýðý açýsýndan riskli, kývamlý bir þurup.
Früktoz: Meyve þekeri
UZMANLAR NE DÝYOR?
Op. Dr. Nilüfer Köylüoðlu: En çok gözü vuruyor
“Dünya Saðlýk Örgütü tarafýndan ilk kez bulaþýcý niteliðe sahip olmayan ama salgýn bir hastalýk olarak nitelendirilen diyabetin ulaþtýðý rakamlar endiþe veriyor. Diyabetin en çok etkilediði organlarýn baþýnda göz geliyor. Kalýcý görme kaybý dahil birçok göz sorununa yol açan diyabet, özellikle sebep olduðu diyabetik retinopati hastalýðýyla Türkiye’de ve dünyada 50 yaþ altý körlüðün birinci nedeni olarak karþýmýza çýkýyor.”
Dr. Erdem Türemen: Obeziteyle iliþkili
Toplumda daha yaygýn olarak görülen Tip 2 diyabete neden olan faktörlerin en baþýnda kilo sorunu geliyor. Çünkü diyabet obeziteyle vücut yaðlanmasýyla iliþkili bir hastalýk. Tabii obezitenin de birçok nedeni var. Hareketsizlik, televizyon seyretme saatlerinin artmasý, beslenme yanlýþlarý ve rafine þeker tüketimi hastalýðý tetikleyen en önemli etkenler.
Prof. Dr. Erdem Yeþilada: Abartmadan meyve yiyin
Þekere ihtiyacýmýz var ama doðal olanýný tüketmeliyiz. Genel olarak bakýldýðýnda meyvedeki þeker polifenoller ve lifler, polisakaritler nedeniyle saf þekerden farklý olarak daha az emiliyor. Bu bakýmdan miktarý abartmadýkça meyve tüketilmesinin saf þeker, özellikle glikozdan farklý bir glisemik yükü söz konusu. Zaten tüm sorun besin içeriklerini saflaþtýrarak diðer bileþenlerinden ayýrmak ile iliþkili.
