Dünya Kupasýnda futbol oynandý, ama Dünya Kupasý yalnýzca futbol deðildi. Kupada güç dengeleri, siyaset, ekonomi, yumuþak güç savaþý vardý. Sahadaki mücadelenin arkasýnda ülkeler arasý büyük çekiþmeler vardý. Rusya’nýn kendini kabul ettirme ve eski uluslararasý etkiye ulaþma çabasý, bu kupanýn ana temasýydý.
Ülkelerin iç siyasetleri bu kupa vesilesiyle dalgalandý. Almanya, Mesut ve Ýlkay’a yüklenerek, hem takýmýn uyumunu bozdu, hem de ülke içi gerilimi týrmandýrdý. Mesut ile Ýlkay’ýn makul ölçüdeki entegrasyonunu beðenmeyen, asimile olmalarý için anlamsýz baský yapan Almanya’nýn bu çabasý, ters tepti. Sonuçta hem takým elendi, hem de Almanya içindeki Müslüman topluluklar, yeni muhasebeler yapmaya zorlandý: Mesut ve Ýlkay’ý beðenmiyorsan, Mali’den geçen ay gelmiþ mülteci ile ne yapacaksýn ? Almanya takýmýnýn uyumu bozulmasaydý, takým kupayý alsaydý, Baþbakan Merkel’in iktidarý güçlenirdi. Almanya elendi.
Ýngiltere ve Fransa, sýkýþýk iç ekonomik ve siyasi durumu, þampiyonlukla aþmayý umuyorlardý. Talih, Fransa’ya güldü.
Japon izleyici, maçlardan sonra oturduðu tribünü temizleyip, gönülleri dalgalandýrdý. Her maçtan sonra soyunma odalarý da temizlendi. Teknik direktör Hasebe: ‘Soyunma odalarýný takým görevlilerimiz temizledi’ dedi. Elendikleri maçta da soyunma odasýný pýrýl pýrýl býrakýp, bir de Rusça ‘Teþekkür Ederiz’ notu yazýp, Rusya’dan ayrýldýlar. Herkes hayran kaldý.
Devlet baþkanlarýnýn tribünde Medvedev ya da Putin ile maç izlemesi, futbol vesilesiyle yapýlan ikili görüþmeler, olayýn siyaset boyutuydu. Ýlk maça gelen Suudi Prensi Salman, Putin ile petrol konuþtu. Macron, final öncesinde Kremlin’deydi. Bu görüþme sonucunda, Fransa’nýn Suriye’de daha çok görünmesini bekliyoruz. Putin, Macron’dan ikili sorunlarýn aþýlmasýný ve yeni sayfaya geçilmesini istedi. Bu görüþmenin olduðu gün, Donald Trump ‘AB’yi düþman olarak gördüðünü’ söyledi.
Ve Helsinki’deki Trump-Putin zirvesinin tarihini, futbol belirledi. Taraflar buluþmanýn, Dünya Kupasý finalinden sonra olmasýný istediler. Kupa sürerken, zirve reyting alamazdý. Kupa sürerken futbol, dünya siyasetinin önüne geçti.
Rusya Dünya Kupasý için ‘stadlar hariç’ 12 ya da 14 milyar dolar harcandýðýný söyledi. Bu maliyetle 2018 Kupasý, þimdiye dek yapýlan en pahalý Dünya Kupasý oldu. 2014 Kupasýnýn ev sahibi Brezilya’nýn maliyeti 12 milyar dolar idi. O zaman da ‘en pahalý kupa’ sayýlmýþtý. Sonradan Brezilya’nýn gerçek maliyetinin 15 milyar dolar olduðu söylendi. Bu maliyetler ülkelere yazýlýyor. FÝFA’nýn katkýsý, bir bardak su.
Rusya’da ‘Stadlarýn zaten yapýlmasý gerekiyordu’, diye bir savunma var. Rusya’nýn 2014 Soçi kýþ oyunlarýnda 50 milyar dolar harcadýðý söylenir. Bu çok yüksek bir rakam. Ancak çorak tarla durumundaki Soçi’ye Olimpiyat tesisi kurmanýn maliyeti de tahminen bu kadardý.
Rusya’nýn Dünya Kupasý masrafýnýn, açýklanandan daha yüksek olduðu sanýlýyor. Rusya masrafý petrolden çýkartmayý umuyor. Bu mümkün olmayabilir. Her durumda Rusya bu iþten kar etmeyi planlamamýþtý. Futbol Þampiyonalarýnýn masrafý, altyapýnýn kalýcýlýðý nedeniyle kýsmen mazur gösteriliyor. Öte yanda Yunanistan’ýn yaz olimpiyatý düzenleyeceðim derken iflasýný hýzlandýrdýðý bilinir. Olimpiyat sonrasý tesislerin atýl kalmasý da cabasý.
Rusya, Kupa için 3 milyon turist geldiðini duyurdu. Rus Bankasý Sberbank, sistemlerini kullanan kredi kartlarýna dayanarak, Kupa için gelen 899 bin yabancý kredi kartýndan toplam 1.5 milyar dolar harcandýðýný bildirdi. Baþka banka sistemlerinde baþka kart kullanýmlarý da var.
Sberbank verilerine göre, 194 ülkeden kredi kartý, bir ay boyunca maçlarýn oynandýðý kentlerde kullanýldý. Bu arada maç kazanan taraf, daha fazla harcadý. Hýrvatistan’ýn ilk maçýný kazandýðý 18 Haziran’da Hýrvat kredi kartlarýnda harcama rekorlarý kýrýldý.
Dünya Kupasý Rusya için yumuþak güç sergileme fýrsatý getirdi. Rusya, dýþ dünyadaki olumsuz imajýný bu organizasyon ile kýsmen sildi. Kupaya ev sahibi olmasa Rus milli takýmýnýn finallere gelme þansý yoktu. Ancak Rusya þampiyonaya futbol, siyaset ve yumuþak gücü de ekleyip, maliyetini azaltmaya çalýþtý.
Organizasyonda büyük hata olmadý. Güvenlik, yerindeydi. Kapsamlý bir terör saldýrýsý olmadý, ya da sessizce engellendi. Kaldýrýma çýkan taksi olayý hala açýk. Ýki terör olayýnýn medya ve yetkililerce geçiþtirildiði, duyurulmadýðý öne sürülüyor.
Rusya halký, yabancýlarla kaynaþtý, iki taraf da birbirinin korkutucu olmadýðýný fark etti.
Törenlerde fýrsat oldukça Rusya’nýn geleneksel sanatlarý, Bolþoy balerinleri ve opera sanatçýlarý pop yýldýzlarý ile buluþturulup kültürel karýþým sunuldu.
Çin’in futbola ilgisi bu kupa ile arttý.
Yumuþak güç demiþken: TVden canlý yayýnlanan büyük spor olaylarýnda bazý ülke vatandaþlarý, kendi takýmlarý sahada olmasa da tribünlerde bayrak sallayýp, görüntü verirler. Kamera açýlarýna giren stratejik noktalarda oturan izleyicinin adeta tek görevi, bayraðýný kameranýn görüþ açýsýna sokmaktýr. Bu iþi tek bayrakla profesyonelce yapan ülkeler var. Türk bayraðý için de böyle organize çabalar fena olmaz.
Þampiyonluða en çok Ýngiltere hazýrlanmýþtý. Çeyrek finalden baþlayarak þampiyonluða odaklandýlar. Merkez Bankasý baþkaný bile þampiyonluðun ekonomiyi ilerleteceðini söyledi.
Ýngiltere’nin teknik direktörü Gareth Southgate öyle mesajlar verdi ki, yorumcular ‘Southgate Baþbakan olsun... Bayan May’in yapamadýðý kadar ülkeyi toparlayýp, moral verdi’ dediler. Halbuki 1996 Avrupa Þampiyonasýnda milli takým oyuncusu Southgate, Almanya’ya karþý penaltý kaçýrmýþ ve yýllarca bunun aðýrlýðýný taþýmýþtý.
Ancak Southgate, takýmla iletiþimi, açýklamalarý ve genel tavrý ile sevildi. Yelek-Kravat takýmý, Ýngiltere’de moda oldu. Futbolla ilgilenmeyen kadýn izleyiciler, Boris Johnson maçoluðu ve Trump tavýrlarýnýn baskýn olduðu dünyada Southgate’in yeni ve modern bir erkek imajýyla anti-tez oluþturduðunu söylediler.
Hýrvatistan
Dünya Futbol Þampiyonasýnda Hýrvatistan’ý keyifle izledik. Hatta kendilerinden büyük takýmlarý yenmelerini takdir ettik. Baþlangýçta þans vermediðimiz ya da önemsemediðimiz Hýrvatistan tur geçtikçe önem kazandý... Finalde Fransa karþýsýnda yoruldular. Futbolun sürprizlerle dolu dünyasýnda kupayý Hýrvatistan da alabilirdi. Futbolu zaten güzel yapan, imkansýzýn da mümkün olmasý.
Futbolu güzel yapan, dakikalar içinde kahramanlýktan sefalete düþmek, ya da sefaletten kahramanlýða yükselebilmek. Ýngiltere maçýnda uzatmada golü atýp kahraman olan Mandzukic, Fransa maçýnda kendi kalesine gol attý ve yýkýldý. Sonra mutlaka gol atýp, bu talihsizliði yenmesi gerekiyordu... Golü attý, ama çabalar Fransa’yý geçmeye yetmedi.
Yine de takým ülkede þampiyonlar gibi karþýlandý. 23 kiþilik Hýrvatistan resmi kadrosunda yalnýzca iki oyuncunun Hýrvat liginde oynadýðýný, kalan 21’in Avrupa’nýn önde gelen takýmlarýnda oynadýklarýný ve dýþarýda öðrendiklerini milli takýmda kullandýklarýný da hatýrlatalým.
Fransa
Fransa Dünya Kupasý kadrosunun yüzde 80’i siyah, yarýsý da Müslüman kökenli. Hepsi Yüzde 100 Fransýz olduklarýný söylüyorlar… Anne ya da Baba ülkelerinin devlet baþkanýný ziyaret edip birlikte fotoðraf çektirdiklerinde, ya da Müslüman kimliklerini öne çýkardýklarýnda ne olduðuna bakarýz… Kupanýn kazanýlmasýndan sonra çýkan olaylar, yakýlan otomobiller, banliyölerden Paris merkezine ulaþýmýn durdurulmasý, sonra da Þanzelize’de polisin gaz kullanmasý, Fransa’da renkli derililerin huzurlu olmadýðýný gösteriyor. Evet kupa Macron’u çok mutlu etti, þov fýrsatý verdi, yumuþak güç hayallarini destekledi. Ama ya banliyöler ?
