Geçen hafta, 8-10 gün kadar, Samsun ve Sinop civarýndaydým. O gezilerden okuyucuyla paylaþýlmasýnda fayda umulan bazý intibâ ve yansýmalarýn paylaþýlmasý düþünülmüþtü, ama, araya Sezaî Karakoç aðabey'in fânî dünya hayatýný tamamlayýp, ebediyet yolculuðuna uðurlanmasý hasebiyle, o izlenimlerin paylaþýlmasý bu yazýya kalmýþ oldu.
*
Samsun - Çarþamba Havaalaný'na indikten sonra, bizi alan arkadaþýn arabasýyla yolumuz üzerindeki bir mezarlýðýn içinde bulunan ve Selçuklular zamanýndan kalma, 820 yýllýk Göðceli Camiini ziyaret ettik.
Görülmesi deðer, heyecan verici, ilginç bir mâbed.. Bu camiin inþasýnda örme duvara yer verilmeyip, duvar yerine kalýn kalaslar kullanýlmýþ.. Dahasý, kalas ve diðer aðaç aksâmýnda hiç çivi kullanýlmamýþ, birbirine geçmeli olarak bina edilmiþ..
Samsun ve civarý önce Selçukoðullarý'nýn hâkimiyetine ve onlarýn Moðol Ýstilâsý'yla son bulmasýndan sonra Ýlhanlýlar'ýn ve onlarýn da izmihlâlinden sonra Canikoðullarý ve Tâceddinoðullarý gibi beyliklerin eline geçmiþ olup, özellikle Saathane Meydaný civarýnda küçük ve sâde 3-4 mescid hâlâ da müslümanlarýn ibadetgâhý olarak hizmetlerini sürdürmektedirler.
Bunlardan Bedesten yakýnýndaki ve (Hicrî-723 /Miladî-1323 yýlýnda Ýlhanlýlarýn Anadolu Valisi Emir Timurtaþ Paþa adýna yapýlmýþ olan) Kale Camii'nin kitâbesinde þu yazý okunuyor:
'Yediyüzyirmiüç yýlýnda, kulcaðýzlarýn en zayýfý Mevlevî Mahmûd oðlu Evhâd, Ebû Saîd Han'ýn devleti günlerinde -Allah saltanatýný pâyidâr ede- Timurtaþ Noyan zamanýnda -Allah aziz kýla ve yardým ede-, bu mübarek mescidi i'mâr etti.'
*
Canlý bir þehir Samsun.. Özellikle havanýn güzel olduðu tatil günlerinde yüzbinler þehrin merkezine akýyor ve Mecidiye Caddesi'nde, yol kenarlarýnda satýþa sunulan giyim-kuþam ve sair temel ihtiyaç eþyasý maðazalara göre epeyce ucuz bulunuyor.
*
Samsun, baþta Trabzon, Gümüþhane ve Bayburt olmak üzere çevre illerden bir hayli göç alan bir þehir.. Bu da, þehrin civarýndaki ve 40 sene öncelerde yeþillikler içinde küçük köylerin ve tarlalarda þimdi 20-25 katlý dev apartmanlarýn dikilmesini getirmiþ..
Þehrin kadîm yerleþim planý ve yollarý, neredeyse 100 sene öncesinin özelliklerini koruyor, hâlâ..
Yeni yerleþim birimlerinde de maalesef geniþ yeþil alanlar açýlmamýþ.. Beton yýðýnlarý arasýnda oynayacak yer bile bulamayan çocuklarýn, hem bedenî ve hem de ruhî bakýmdan çok saðlýklý þekilde büyüdükleri nasýl düþünülebilir? Bu yapýlaþma sadece çocuklarý deðil, büyükleri de etkiler elbette.. Ama, bereket ki, 19 Mayýs ve Samsun Üniversiteleri yüksekliklerde yeþil alanlar üzerinde kurulmuþ..
*
Bu arada Samsun'da yer isimlerinin belirlenmesindeki bir saplantý da zevksizlik ve çýlgýnlýk derecesinde..
Çünkü, neredeyse her bir yerin isminin baþýna bir çýlgýnlýk halinde, 'ata' 'ön-ek'i getirilmiþ.. Ata-kum, Ata-tepe, Ata-belde, Ata-köy, Ata-vâdi.. Yetmeyince de, 19 Mayýs, Ýlkadým, Gazi vs. isimlerin verildiði sokaklar, caddeler, okullar, semt ve mahalleler de ayrý.. Kezâ, hususî iþ yerlerinde bile; heykel, büst, ya da Samsun'daki heykelin veya 'ikon'laþtýrýlmýþ bir ismin fotoðrafý..
Romen yazarý Ýonescu'nun 'Kral Ölüyor..' isimli tiyatro eserindeki 'Kral'ý, heykel, büst, fotoðraf ve isminin yazýldýðý tabelâlara yer kalmadýðýný görünce, bu kez de, parklardaki büyük aðaçlara ve aðaçlarýn büyük dallarýna da ismini ve sýfatlarýný verdiriyor.
Rusya'da Stalin'in ölümünden sadece 3 sene sonra, Kruþçef'in Stalin'i, 'Tarihimizin en korkunç zâlimi..' diye lânetlemesi üzerine; Kruþçef'den geri kalmamak için, 'Taþtandý, tunçtandý, kaðýttandý, gözleri her yerde üzerimizde, býyýklarý çorbamýzýn iþindeydi.. Ve bir gün, taþtan, tunçtan, kaðýttan tonlarca aðýrlýðý ve gölgesi üstümüzden kayboldu, býyýklarý çorbalarýmýzýn içinden..' gibi mýsralar yazan N. Hikmet geldi hatýrýma, nedense..
*
Samsun'da geçmiþe göre daha canlý bir fikrî atmosferi soluduðumu da söylemeliyim.. Ülkenin, Müslüman dünyasýnýn meseleleri etrafýnda, Üniversitelerin öðretim üyelerinin de katýldýðý, dost gruplarý veya meclislerinde 4 saati bulan çaylý sohbetler..
Bu arada Ýlkadým Belediye Baþkaný Necattin Bey ve eski dostlardan Baþkan Yard. Þerif Mýrýk'la þehrin sosyo-politik meseleleri üzerine uzuuun sohbetler..
Kezâ, çocukluðumun geçtiði 40 km. uzaktaki Kavak ilçesine de uzandýk dostlarla.. Belediye Baþkaný Ýbrahim Saraçoðlu'ndan ilçenin genel durumu ve meseleleri üzerine bilgi aldýk ve bize ayrýca, eskiden olmayan, ama, þimdi âdeta Kavak'ýn ilgi odaðý haline gelen 'Tirit Evi'nde de, mevsimin ilk 'tirit'i ikram olundu..
Samsun'a dönüþ yolunda, özellikle teknolojik araþtýrmalarla meþgul üniversitelilerden 30 kadarýnýn yaptýðý bir toplantýya da katýldýk. Genç beyinlerin heyecaný, bilgi ve ilgi alanlarý memnuniyet verici..
*
Bu arada, bu zamana kadar sapa yolda kaldýðý için görmek fýrsatýný bulamadýðým Sinop'a da gittik dostlarla.. Sinop sakin, küçük ve sessiz bir þehir..
Selçuklu Sultaný Alâeddin Keykubâd tarafýndan yaptýrýlan ve bir kaleyi andýran cami ile Seyyid Bilâl Türbesi ve Cezayirli Ali Paþa Camiini ziyaret..
Meþrutiyet ve Cumhuriyet yýllarýnda tahammül edilmesinin çetinliðiyle meþhur Sinop Hapishanesi restore ediliyordu.
Samsun'dan ayrýlmadan önceki son gece de Samsun Üni. öðretim üyelerinin öncülüðünde oluþturulan Cihannümâ isimli bir grubun toplantýsýnda Müslüman dünyasýndaki kültürel istiklâl mücadeleleri etrafýnda 2 saati aþan bir sohbet..
