15 Temmuz 2016 tarihinde FETÖ'nün darbe kalkýþmasý Türkiye'nin güvenlik endiþesini artýrmýþtý ki o geceden sonra hem içerde hem de dýþardaki iliþkilerde gergin bir süreç baþladý. O gece yaþananlar Türkiye-ABD iliþkilerindeki problemlerin sayýsýný da artýrmýþtý. Çünkü FETÖ'nün lideri Pensilvanya'daydý ve sýký korunmaktaydý.
O günden sonra Rahip Brunson krizi, 1915 Sözde Soykýrýmý, S400 krizi, F35 iptali, F16 satýþý, YPG/SDG yardýmlarý, savunma sanayimize dönük yaptýrýmlar gibi birçok dosya birikti.
Bu süreçte Türk dýþ politikasý rasyonel bir zeminde pragmatizmi önceleyip, çok kutuplu dünya tartýþmalarý içerisinde farklý ülkelerle iþbirliðine yöneldi. Türk-Amerikan iliþkilerinde yaþanan güven sorunu iyice artmýþ ve Trump dönemi kýsmen diyalog olsa da Demokrat Biden iktidarýyla bir hayli sorun yaþanmýþtý.
ABD'nin Türkiye'ye yaklaþýmýndaki hatalar o kadar çoðaldý ki Türk halkýnda ABD karþýtlýðý en yüksek seviyelere ulaþtý. Stratejik müttefikliðe yakýþmayacak bu tutumlar iki NATO gücünün temasýný iyice koparmýþtý.
Ankara-Washington hattýnda Büyükelçi Flake de uzun süre netice alamadý. Belki de bu süreçte NATO Genel Sekreteri Rasmussen'in gayreti olmasa ABD ile daha derin krizler de yaþanabilirdi.
Cumhurbaþkaný Erdoðan bu zaman diliminde bölgedeki birçok ülkeyle sorunlarý gideren bir siyaset izledi. Ýsrail, BAE, Suudi Arabistan, Mýsýr gibi ülkelerle karþýlýklý pragmatizm temelinde adýmlar attý. Rusya'yla ve Ukrayna'yla hem ticari hem de enerji, motor teknolojisi gibi stratejik iþbirliklerini yürüttü.
Erdoðan farklý alanlarda aktif bir dýþ politika izleyerek Batýlý müttefiklerinin ambargolarýna raðmen savunma sanayiinde dikkat çeken bir konuma ulaþtýrdý. Türkiye'nin geldiði nokta þüphesiz herkesin dikkatini çekti. Karabað, Libya, Suriye gibi kritik alanlarda Türkiye'nin rolü gözden kaçmýyordu.
Türkiye ve ABD arasýndaki problemli alanlar bitmedi. Belki çok zaman bu iliþki istediðimiz zemine oturmayacak ancak Beyaz Saray'da kim oturursa otursun Türkiye'nin bölgedeki etkisinin giderek arttýðýný görmek zorunda kalacak. YPG ve FETÖ gibi örgütlere ABD'nin bakýþýnda bir deðiþiklik olursa iliþkilerin hýzla yumuþamasý kimseyi þaþýrtmaz. Ancak Biden döneminde bu kadar iyimser olmamalýyýz.
Vilnius'a giderken neler oldu?
Vilnius'taki NATO zirvesi sona erdi. Bizim kamuoyu uluslararasý zirveleri genellikle zafer veya hezimet þeklinde tanýmlar. Vilnius zirvesine doðru seçimi yeniden kazanan Erdoðan'ýn hamleleri Batý ittifakýyla ýlýmlý bir sürecin baþlayacaðýna iþaret ediyordu.
2023 Zirvesine yaklaþýrken yaþanan olaylar ve görüþme trafiði dikkatli gözlerden kaçmadý:
28 Mayýs'ta G.Kore-Japonya yakýnlaþmasý hýzlandýrýldý. Bu yakýnlaþma Çin'e karþý oluþturulan AUKUS hattýnýn bir uzantýsýydý.
19 Haziran'da Çin Devlet Baþkan'ý Þi'yi ziyaretinde ikili iliþkileri güçlendirmek, anlaþtýklarý ve anlaþamadýklarý noktalarý netleþtirmek için Çin'e gittiðini söyleyen Blinken "Bunlarýn hepsini yaptýk. ABD-Çin iliþkileri istikrara kavuþmalý" dedi.
22 Haziran'da Hindistan Baþbakaný Modi'nin Beyaz Saray ziyaretindeki görüþme Hindistan'ýn tutumunu belirleyici bir fotoðraf olarak yansýdý.
Zirveden hemen önce ABD Hazine Bakaný Yellen Pekin'deydi ve dünya ekonomisinde ABD ve Çin'in yaþayacaðý olasý sorunlarýn etkisinden bahseden yumuþatýcý bir konuþma yaptý.
Haziran ayýnýn son günlerinde Rusya'da yaþanan Wagner isyaný, Fransa sokaklarýnda baþlayan eylemler pek de sýradan deðildi.
ABD, Rusya-Çin arasýndaki iliþkiyi zayýflatmak için politikalarýný güncelledi ve Çin'le temasa geçti. Bu geliþmeler yaþanan kriz sona ermese de bir yumuþama arayýþýnýn olduðunu gösteriyor.
Vilnius'taki NATO zirvesinde Ukrayna savaþýndan dolayý Rusya'ya dönük keskin ifadeler yer alýrken Çin az da olsa uyarý aldý.
Türkiye'nin hassasiyetleri ise zirveye damgasýný vurdu. Her türlü terörizmle mücadelede NATO'nun yeni teþekkülü, müttefikler arasýnda yaptýrýmlarýn kaldýrýlmasý önemli kazanýmlar. Ýsveç konusundaki Türkiye'nin tavrý ise politik bir bakýþýn yansýmasý.
Ýsveç Kararýný Meclis Verecek
Ýsveç'in iþi hiç de kolay deðil. Meclis oylamasýna kadar teröristlerin iadesi ve Ýslam karþýtý eylemler konusunda Ýsveç hükümetinin adým atmasý, daha ötesi önce kamuoyunu ikna etmesi gerekiyor.
Finlandiya sürecinde mecliste oylamaya 280 milletvekili katýlmýþ ve 275 kabul oyuyla eþik aþýlmýþtý. O günkü oylamaya katýlan AK Parti, CHP, ÝYÝ Parti ve MHP gruplarý 'evet' oyu verdi. HDP oylamaya katýlmamýþtý. Böylece Finlandiya'nýn NATO üyeliðini onaylayan protokol, oylamaya katýlan tüm partilerin oylarýyla kabul edildi.
Ýsveç oylamasý 1 Mart tezkeresi gibi olur mu? Cevabý TBMM verecek. Cumhurbaþkaný Erdoðan, taleplerin yerine getirilmesi için "tamam" dedi ancak milli irade mecliste tecelli edecek. Ayrýca Türk halký Erdoðan'ýn aslýnda Ýsveç üzerinden Batýlý müttefiklerin terörizmle iliþkilerini, Ýslam düþmanlýðýný yüzlerine vurduðumuzu düþünüyor.
