Ýþçi ve iþveren arasýndaki iþ iliþkisi her zaman çok iyi yürümeyebilir. Zaman zaman iþçi veya iþverenden kaynaklanan nedenlerle anlaþmazlýklar yaþanabileceði gibi, iþ sözleþmesinin sona erdirildiði de görülebilmektedir. Ýþverenlerin bazen iþçiden savunma almadýklarý, iþçiye kendini ifade etme ve konuyla ilgili görüþleri ifade fýrsatý vermedikleri görülmektedir.
Oysa ki, iþçiye kendini ifade ve savunma fýrsatý verilmesi bir eksikliði veya aksaklýðý giderme imkaný saðlayabileceði gibi, iþverenin de olasý bir yargý sürecinde dayanaðýný oluþturacaktýr.
Ýþ Kanunu’nun 18. Maddesi’ne göre iþçinin iþ sözleþmesini feshetmek isteyen iþveren iþçinin yetersizliðinden veya davranýþlarýndan ya da iþletmenin, iþyerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadýr. Ýþ Kanunu’na göre iþçinin davranýþý veya verimi ile ilgili nedenlerle hizmet sözleþmesinin feshinden önce, hakkýndaki iddialara karþý savunmasýnýn alýnmasý önkoþuludur. Baþka bir ifadeyle, iþ sözleþmesi iþçinin davranýþý/verimiyle ilgili bir nedenle feshediliyorsa, ona önce hakkýndaki iddialara karþý savunma fýrsatý verilmelidir.
Ýþletmenin, iþyerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanarak yapýlan fesihlerden önce deðil, sadece “iþçinin davranýþý, yetersizliði veya verimi ile ilgili nedenlerden” kaynaklanan sebeplerle feshi halinde “savunmasýnýn alýnmasý” þartýný aramýþtýr.
Baþka bir ifadeyle, iþletme veya iþin gereklerine dayanan fesihlerde savunma alma zorunluluðu bulunmamaktadýr.
Ýþçiden savunma alýnmadan iþ sözleþmesi feshedilirse; “sürelere uyulmuþ, fesih bildirimi yazýlý yapýlmýþ, sebep de gerçekten geçerli olsa bile, þekil noksanlýðý sebebiyle fesih geçersiz sayýlabilir”. Yani savunma alýnmadýðý takirde iþçi iþe iade edilecektir.
Savunma alýnmadan iþ sözleþmesi iþçinin davranýþý veya veriminden kaynaklanan geçerli nedenle feshedilememelidir. Bu baðlamda savunma, feshin geçerlilik þartýdýr.
Ýþveren, iþçinin iþ sözleþmesini feshetmeden önce, iþçiyi “yazýlý” olarak savunmasýný yapmak üzere davet etmesi, davet yazýsýnda “davranýþý veya verimi” ile ilgili iþten çýkarma sebebini “açýk ve kesin bir þekilde belirtmesi, belirtilen yer, gün ve saatte hazýr bulunmadýðý veya yazýlý bir savunma vermediði takdirde savunmadan vazgeçmiþ sayýlacaðýný belirtmesi gerekir. Baþka bir ifadeyle, iþçiye fesih nedeni açýklanmalý, savunma için makul bir süre tanýnmalý ve bu süre içinde yazýlý savunmasýný vermesi halinde savunma hakkýndan vazgeçmiþ sayýlacaðýna iliþkin bilgilendirilme yapýlmalýdýr.
Ýþçinin iþ sözleþmesinin feshedilmesi düþünülüyorsa bu durumda fesih yazýsýnda gerekçeler net olarak ortaya konmalý ve feshin neden yapýldýðý iþçiye yazýlý olarak bildirilmelidir. Daha sonra iþverenin fesih gerekçesini deðiþtirmesi söz konusu olmayacaðýndan ne gerekçeyle fesih yapýldýðý mutlaka detaylý þekilde yazýlmalýdýr.
Fesih yazýsýnda geçerli nedenin hem iþçiden hem de iþyerinden kaynaklandýðý belirtiliyorsa savunma zorunluluðu bulunmaktadýr.
Savunma ile iþçiye, davranýþ ve yetersizliðinin gerekçelerini anlatmasý ve iþverenin fesih kararýný etkilemesi imkâný saðlanacaktýr.
Savunmanýn þekli ve usulü hakkýnda özel bir hüküm getirilmemiþtir. Bu durumda sözlü de savunma yapýlabilir. Ancak, savunmanýn yazýlý alýnmasý ispat açýsýndan daha doðru olacaktýr.
